Миопија или кратковидост се шири со неверојатна брзина. Експертите предвидуваат дека секој втор човек во светот ќе биде кратковид до 2050 година. Ова не е само непријатност поврзана со честа промена на диоптрија. Дури и мало зголемување на диоптријата го зголемува ризикот од сериозни проблеми со очите подоцна во животот, вклучително и катаракта, глауком и макуларна дегенерација.
Родителите често претпоставуваат дека виновни се екраните. Иако работата одблизу и дигиталните уреди навистина го зголемуваат ризикот за развој на кратковидост, вистинската приказна е покомплексна. Сè повеќе докази покажуваат дека природната дневна светлина е еден од најмоќните заштитници од кратковидост, а повеќето деца не ја добиваат во доволна мера. Загрижувачки е што едно истражување во Обединетото Кралство открило дека 74 % од децата поминуваат помалку време на отворено отколку затворениците во затвор.
Како светлината го обликува окото
Една значајна австралиска студија од 2008 година покажа дека децата кои поминуваат повеќе време на отворено имаат помала веројатност да развијат кратковидост, без разлика на семејната историја или времето поминато во читање и други активности одблиску. Оттогаш, истражувања низ целиот свет го потврдија овој заштитен ефект.
Механизмот е поврзан со растот на окото. Колку повеќе се издолжува окото, толку поголема е кратковидоста и ризикот од компликации. Замислете го како балон: колку повеќе се растегнува, толку станува потенок и послаб, а со тоа и поподложен на оштетување. Силната надворешна светлина поттикнува ослободување на допамин во мрежницата, кој помага да се регулира растот на окото.
Истражувањата сугерираат дека најмалку два часа дневно поминати на отворено помагаат во намалување на ризикот од кратковидост
Разликата помеѓу природната надворешна светлина и вештачката внатрешна светлина е огромна. За облачен ден, надворешната светлина изнесува од 10.000 до 30.000 лукси, а на силно сонце надминува 100.000 лукси. Дури и во сенка, со шешир и очила за сонце, дневната светлина е од 11 до 43 пати посилна отколку во затворен простор. За споредба, училниците и спалните соби обично имаат само 100–500 лукси, што е премалку за да се активираат заштитните ефекти.
Што ни кажуваат истражувањата за надворешната светлина и кратковидоста
Истражувањата сугерираат дека најмалку два часа дневно поминати на отворено помагаат во намалување на ризикот од кратковидост. Големи училишни студии во Тајван и Кина покажале дека само со додавање на училишни одмори на отворено се намалил бројот на деца кои развиле кратковидост. Една студија во Шангај, користејќи паметни часовници, открила дека дури и само 15 минути силна дневна светлина го забавуваат растот на окото. Некои истражувачи дури тестирале училници со стаклени ѕидови за да ја зголемат количината на природна светлина во затворен простор. Важноста на дневната светлина ја нагласуваат и организации како Daylight Academy.
Јазот во знаењето за надворешната светлина
Во Центарот за истражување на очи во Ирска, преку студијата Child Activity and Myopia, беа анкетирани родители, наставници и оптометристи за тоа како начинот на живот влијае врз видот на децата. Идентификуван беше јасен јаз во знаењето: речиси две третини од родителите не знаеле дека времето поминато на отворено помага во заштита од кратковидост.
Потонати во вештачка светлина
Проблемот не е само што децата добиваат премалку дневна светлина – ние исто така сме потонати во вештачка светлина, богата со сини бранови должини повеќе од кога било досега. Вештачката светлина ноќе, од улични светилки, излози, а особено од LED сијалиците и уредите што ги заменија старите класични сијалици, денес е постојан дел од модерниот живот.
Сè повеќе докази покажуваат дека природната дневна светлина е еден од најмоќните заштитници од кратковидост, а повеќето деца не ја добиваат во доволна мера. Загрижувачки е што едно истражување во Обединетото Кралство открило дека 74 % од децата поминуваат помалку време на отворено отколку затворениците во затвор
За разлика од потоплиот, помек сјај на класичните сијалици, LED светилките емитуваат студена, сина светлина која ги нарушува циркадијалните ритми и го попречува сонот. Кај децата, ефектот е двоен удар: премалку природна дневна светлина во текот на денот и премногу вештачка светлина во текот на ноќта. Двата обрасци носат последици за видот, здравјето и целокупната благосостојба.
Илјадници години човечкиот живот бил усогласен со изгрејсонце и зајдисонце, кои ги одредувале ритмите на секојдневието и сезоните. Животот во затворен простор и постојаното 24/7 осветлување ја прекинаа нашата врска со природните ритми од кои зависи телото. Дневната светлина е исто толку важна за здравјето како чистата вода или свежиот воздух, и треба да биде вградена во начинот на кој ги дизајнираме домовите, училиштата и градовите.
Децата кои поминуваат повеќе време на отворено имаат помала веројатност да развијат кратковидост, без разлика на семејната историја или времето поминато во читање и други активности одблиску
Што можеме да направиме
Поттикнувањето на децата да поминуваат повеќе време надвор бара заеднички напор:
- Родителите и семејствата можат да помогнат со тоа што ќе се стремат кон целта од два часа дневно надвор, дури и ако е во неколку пократки интервали во текот на денот.
- Наставниците и училиштата можат да ги организираат одморите на отворено, часовите по физичко и да создаваат можности за учење надвор, како прошетки во природа.
- Креаторите на политики и политичарите можат да придонесат со тоа што ќе осигураат дека маалата се безбедни и пријателски за игра на децата, и дека училиштата и јавните простори се дизајнирани имајќи ја дневната светлина на ум.
Грижата за детските очи не се сведува само на очила или капки. Се работи за препознавање на клучната улога што дневната светлина ја има во здравиот развој и за осигурување време поминато надвор како дел од секојдневниот живот.
Иако често фокусот е ставен на екраните, вистинскиот клуч може да лежи во нешто толку едноставно како што е излегувањето надвор. Затоа што кога станува збор за заштита на детските очи, не се работи само за екраните – и дневната светлина е навистина важна. (РТЕ)
