Опсесивните мисли или компулсивни дејства – или и двете – мора да бидат присутни најмалку две недели и мора да бидат извор на страдање или да пречат во секојдневната активност, за да може некоја личност да се дијагностицира со опсесивно-компулсивно нарушување (OCD).
„Свесни сме дека постојат ризици во реалниот, секојдневен свет кои се тесно поврзани со речиси сите опсесивно-компулсивни предизвикувачи. Куќите се палат и горат, потенцијални извори на инфекција се насекаде околу нас, нашите раце често пренесуваат бактерии и нечистотија, ножевите и другите остри предмети можат да повредат некого. Ако можете да живеете со несигурноста што ја предизвикуваат овие опасности, дури и ако ви е непријатно, вие веројатно немате OCD“, вели психијатар и психотерапевт д-р Наташа Сиканиќ за „Н1“.
Ако живеете со OCD, сигурно ќе се чувствувате фрустрирано, изолирано, вознемирено, исцрпено… Често опишаните тешкотии одземаат премногу време и секојдневниот живот, работата, дружењето и забавите стануваат оптеретување, со тек на времето практично невозможни
Таа исто така истакнува и дека луѓето кои не сакаат неуредна маса, но можат тоа да го поднесат без големо вознемирување, не мора нужно да имаат OCD.
„Исто така и луѓето кои редовно ги мијат рацете пред јадење, но би ручале дури и да нема вода и сапун во близина. Луѓето кои ја ценат точноста, редот и уредноста, но грижата за тоа не ги попречува во активностите, работата и животот воопшто, може да имаат опсесивни елементи во структурата на личноста, што исто така не им пречи, ниту ги класифицира во категоријата на OCD“, објаснува таа.
Но, додава д-р Шиканиќ, ако анксиозноста е толку голема што троши енергија, време и го нарушува денот, секако дека постои „нарушување“.
Кои се карактеристиките
Важна карактеристика на луѓето со OCD се принудните (опсесивни) мисли или принудни (компулсивни) дејства кои се повторуваат (исчезнуваат и се враќаат).
„Тие постојано ja вознемируваат личностa и покрај напорите и обидите да им се спротивстави. Болните ги препознаваат како „свои мисли“ дури и ако се неволни, наметнати и честопати многу вознемирувачки. Тие често се препознаваат како агресивни, религиозни мисли кои имаат сексуална конотација, мисли поврзани со страв од инфекција…“, вели д-р Шиканиќ.
Луѓето кои не сакаат неуредна маса, но можат тоа да го поднесат без големо вознемирување, не мора нужно да имаат OCD
Додава дека компулсивните дејства (ритуали), од друга страна, се стереотипни однесувања кои постојано се повторуваат. Тие сами по себе не се пријатни, ниту се навистина корисни на кој било начин.
„Човек на нив гледа како на нешто што мора да го направи за да спречи да се случи нешто лошо, застрашувачко, вознемирувачко. Така тие често се манифестираат како компулсивно перење, чистење, уредување, но и како компулсивни проверки (се проверува дали е заклучена вратата, исклучена водата, струјата, шпоретот…)“.
Често, додава д-р Шиканиќ, е тешко да се исполнат сите услови за да се излезе од дома, патувањето бара постојано и упорно движење по истата рута, бројни повторувања и движење по истиот пат, така што целта најчесто станува се подалечна и тешко достапна.
„Се доцни на работа, дружење, состанок, што предизвикува нов круг проблеми во меѓучовечките и професионалните односи“, предупредува таа.
Како OCD влијае на квалитетот на животот
Компулсиите често одземаат голем дел од денот, никогаш доволно за смирување, што ја води личноста кон ново и упорно повторување.
Како да препознаеме OCD кај себе или кај наши блиски:
- Опсесиите се несакани и генерално не се во согласност со моралот и вредностите на една личност;
- Значително го нарушуваат секојдневниот живот;
- Оние кои страдаат од OCD се обидуваат да ги потиснат вознемирувачките мисли, но едноставно не успеваат да го направат тоа;
- Мислите доаѓаат одвнатре и луѓето се свесни за нивната бесмисленост;
- Компулсивните дејства мора да се изведуваат „правилно“, на точен начин, одреден број пати или мора да се повторуваат;
- Компулсивните дејства немаат никаква смисла, реално не се корисни.
„Ако живеете со OCD, сигурно ќе се чувствувате фрустрирано, изолирано, вознемирено, исцрпено… Често опишаните тешкотии одземаат премногу време и секојдневниот живот, работата, дружењето и забавите стануваат оптеретување, со тек на времето практично невозможни“, вели д-р Шиканиќ.
Таа истакнува дека постои тесна врска помеѓу опсесивни симптоми, а особено опсесивни мисли и депресија.
„Луѓето кои страдаат од OCD често се обидуваат да ја ублажат својата напнатост, вознемиреност и повторување со алкохол и често развиваат секундарен алкохолизам. Се заедно, доведува до дисфункционалност во секојдневниот живот“, вели д-р Шиканиќ.
Најчесто започнува во детството, подеднакво и кај мажите и кај жените
OCD е подеднакво присутен и кај мажите и кај жените и обично започнува во детството, адолесценцијата или раната зрелост.
„Како што досега зборувавме за тоа колку е тешко OCD, колку е тешко да се живее со него и колку ги вознемирува заболените, ова нарушување ја вознемирува и околината. Семејството, роднините, пријателите, колегите секако не го разбираат страдањето на пациент, ниту можат адекватно да му помогнат. Исто така, ова пореметување не го сакаат ниту лекарите и психијатрите, бидејќи често и они се немоќни пред овие упорни симптоми“, вели д-р Шиканиќ.
Додава дека OCD е нарушување кое бара големо искуство и фармаколошко знаење и вештини на психијатар, но и трпение и упорност на пациентот и лекарот. (Н1)
