ПИШУВА:
М-р Марина Крстиќ,
специјален едукатор – рехабилитатор
магистер по образование на надарени и талентирани
♦♦♦♦♦♦♦
Хиперкинетичкото нарушување е невробихевиорално, развојно, психомоторно нарушување со симптоми кои укажуваат на нарушено внимание, моторна хиперактивност и импулсивност. Симптомите кои се јавуваат се несоодветни за развојната возраст на детето и се целосно нефлексибилни. Симптомите се постојани и доведуваат до значителни потешкотии во различни области од секојдневното функционирање (училишни постигнувања, социјални интеракции, работа итн.). Нарушувањето започнува рано во детството, околу три или четири години, а најчесто се открива кога детето тргнува на училиште, тоа може да продолжи во адолесценцијата и зрелоста и да биде пропратено со промени во интензитетот на појава на симптомите.
Причините за хиперкинетичкото нарушување се уште не се целосно јасни, но можеме да кажеме дека тие се различни и многубројни. Постои силна корелација помеѓу наследните фактори и хиперактивноста кај децата.
Децата со хиперкинетичко нарушување имаат различна структура и хемија на мозокот од децата без ова нарушување.
Третманот на хиперкинетичкото нарушување кај децата вклучува мултидисциплинарен пристап, индивидуална психотерапија, различни едукативни и социјални интервенции и фармакотерапија. Идеално би било во третманот да се вклучи детето, целото семејство, училиштето и сите важни личности за детето во различни социјални ситуации
Постојат психосоцијални фактори кои во голема мера влијаат на појавата и одржувањето на симптомите и нарушувањата кои често се јавуваат заедно со хиперкинетичкото нарушување:
- родителска анксиозност и неразвиени родителски вештини,
- нарушување на емотивниот однос помеѓу мајката и детето,
- изложеноста на детето на насилство, злоупотреба и запоставување.
Најчести симптоми на хиперкинетичкото нарушување се: детето не обрнува внимание на детали или прави невнимателни грешки во училишните задачи или други активности, има потешкотии да го задржи вниманието во задачите или играта, изгледа како да не слуша кога му се обраќаме директно, не ги следи дадените упатства и не ги завршува училишните задачи, има проблеми со организирани задачи или активности, вниманието лесно се нарушува од надворешни дразби, заборава на секојдневните активности, го напушта столчето на час или во други ситуации каде што се очекува да седи мирно, трча или ѕирка наоколу во ситуации кога тоа е неприфатливо, дава одговор уште пред да се постави прашањето, има проблем да го чека редот, прекинува или наметнува (во комуникација или игра).
Не постои лек за АДХД, но достапните третмани помагаат да се намалат симптомите и да се подобри целокупното функционирање на детето и семејството
Постојат три поттипови на ова нарушување:
- Доминантно хиперактивно-импулсивен тип: присутни се шест или повеќе симптоми на хиперактивност/импулсивност и помалку од шест симптоми на невнимание, кои траат најмалку шест месеци. Почеста е кај момчињата. Децата со овој поттип имаат проблеми во комуникацијата со врсниците и возрасните, но немаат поголеми потешкотии во школувањето.
- Доминантно нарушување на вниманието: има најмалку шест симптоми на проблеми со вниманието и помалку од шест симптоми на импулсивност/хиперактивност, симптомите траат најмалку шест месеци. Овој тип се нарекува и АДД (Нарушување на дефицит на внимание), почесто се манифестира кај девојчињата и главно се рефлектира во училишен неуспех, што не е во согласност со капацитетите на детето.
- Комбиниран тип: шест (или повеќе) симптоми на невнимание и шест (или повеќе) симптоми на хиперактивност/импулсивност. Овој тип е и најзастапен, главно е застапен кај момчињата, кои имаат проблеми и во однесувањето и во училишните постигања.
Нарушувања кои често се јавуваат придружени со АДХД:
- нарушување на однесувањето во форма на противење и пркос,
- нарушување на однесувањето,
- депресивни нарушувања,
- анксиозни нарушувања,
- тикови и Туретов синдром,
- первазивни нарушувања,
- специфични нарушувања во учењето.
Третман
Третманот на хиперкинетичкото нарушување кај децата вклучува мултидисциплинарен пристап, индивидуална психотерапија, различни едукативни и социјални интервенции и фармакотерапија. Идеално би било во третманот да се вклучи детето, целото семејство, училиштето и сите важни личности за детето во различни социјални ситуации. Не постои лек за АДХД, но достапните третмани помагаат да се намалат симптомите и да се подобри целокупното функционирање на детето и семејството.
