Ако како дете сте биле релативно просечни, не грижете се – бидејќи мнозинството врвни професионалци го достигнуваат својот врв подоцна во животот, покажува една студија.
Истражувачите откриле дека само релативно мал дел од детските гении успеваат да ја задржат својата извонредност и во зрелата возраст. Тие анализирале податоци за повеќе од 34.000 светски врвни имиња, меѓу кои и добитници на Нобелова награда, носители на олимписко злато, најдобрите шахисти во светот и најреномираните композитори на класична музика.
„Се појавува заеднички образец низ различни дисциплини“, изјави професорот Арне Гилих, еден од авторите на студијата од Универзитетот Кајзерслаутерн–Ландау. Прво, најдобрите на млада возраст и најдобрите подоцна во животот, во најголем дел се различни личности, откри тој. Второ, оние кои достигнале елитно ниво покажале постепен развој на перформансите во раните години и во тој период сè уште не биле меѓу најдобрите во својата возрасна група. И конечно, оние кои подоцна постигнале врвни резултати не се специјализирале рано во една дисциплина, туку ги држеле своите можности отворени.
Овие наоди можат делумно да објаснат зошто некои од најталентираните луѓе во историјата биле личности кои не се истакнувале на училиште – меѓу нив Алберт Ајнштајн, Стив Џобс, Џ. К. Роулинг, Мајкл Џордан и Волт Дизни.
Студијата, објавена во списанието Science, укажува дека традиционалната слика за детски гениј, на пример, Моцарт, кој почнал да компонира музика на петгодишна возраст, или математичкиот гениј Матилда – не е точен одраз на тоа како израснале врвните возрасни изведувачи.
Најдобрите на млада возраст и најдобрите подоцна во животот, во најголем дел се различни личности
Наместо тоа, многумина следеле постепен пат кон славата. Познатиот физичар Алберт Ајнштајн, на пример, имал доцнење во говорот во раното детство и бавно одговарал на прашања. На училиште бил сметан за помалку интелигентен од своите врсници, но во тинејџерските години почнал да покажува исклучителни способности во математиката и науката.
Стив Џобс, коосновачот на „Епл“, се откажал од факултетот без да им каже на своите родители. Подоцна признал дека „немал поим“ што сака да прави во животот, но ја следел својата љубопитност и интуиција. Џ. К. Роулинг, која доживеа незамислив успех со книгите за Хари Потер, првично била одбиена од Универзитетот Оксфорд, а на крај дипломирала на Универзитетот Ексетер.
Во меѓувреме, Волт Дизни, кој изгради глобална забавна империја, рано го напуштил формалното образование и еднаш бил отпуштен од весник поради „недостаток на имагинација“ и затоа што „немал добри идеи“. А Мајкл Џордан, кој речиси едногласно се смета за еден од најдобрите кошаркари на сите времиња, не успеал да влезе во средношколскиот тим затоа што бил премногу низок.
Истражувачите велат дека разновидните интереси во детството можат да ги зголемат шансите една личност со текот на годините да го пронајде своето оптимално место. „Оние кои ќе ја пронајдат дисциплината што најмногу им одговара, ќе развијат зголемен потенцијал за долгорочно учење и ќе имаат помал ризик од фактори што ја попречуваат кариерата, имаат поголеми шанси да развијат светска класа на перформанси“, објасни професорот Гилих.
Тој предупреди дека оние кои го достигнуваат својот врв премногу рано можат да останат заглавени во дисциплина што не ја сакаат или да доживеат прегорување. Прекумерната рана фокусираност на една област може дури да доведе и до повреди, особено ако станува збор за спорт.
По овие наоди, тој изнесе препораки за тоа како општеството може да им помогне на талентираните млади луѓе да се развијат во идни врвни професионалци. „Еве што покажуваат доказите: Не се специјализирајте премногу рано само во една дисциплина“, рече тој. „Охрабрувајте ги младите и обезбедете им можности да се занимаваат со различни области на интерес. И поддржувајте ги во две или три дисциплини.“
Познатиот физичар Алберт Ајнштајн, на пример, имал доцнење во говорот во раното детство и бавно одговарал на прашања. На училиште бил сметан за помалку интелигентен од своите врсници, но во тинејџерските години почнал да покажува исклучителни способности во математиката и науката
Овие дисциплини не мора нужно да бидат поврзани една со друга, на пример, јазици и математика, или географија и филозофија. Тој го посочува Алберт Ајнштајн, кој уште од рана возраст бил и страстен љубител на музиката.
Овие наоди, вели тој, „можат да ги зголемат можностите за развој на светски врвни изведувачи – во науката, спортот, музиката и други области“.
Во предговорот на студијата, Екеома Узогара, заменик-уредник на списанието, напиша: „Од спортисти како Симон Бајлс и Мајкл Фелпс, до научници како Марија Кири и Алберт Ајнштајн, препознавањето на исклучителниот талент е клучно во науката за иновации.“
Но, како настанува талентот?
Во една аналитичка рецензија, Гилих и соработниците ги анализирале објавените истражувања во науката, музиката, шахот и спортот и откриле два обрасца: Исклучителните млади изведувачи го достигнувале својот врв брзо, но тесно совладале само еден интерес, на пример, еден спорт. Наспроти тоа, извонредните возрасни го достигнувале врвот постепено, со поширока, мултидисциплинарна практика, пишува Дејли мејл.
