Предвремената адренарха (ПА) е една од најчестите дијагнози кај деца кои се упатени кај специјалист поради знаци на ран пубертет.
Клучни карактеристики на предвремена адренарха
- Појава на срамни и/или влакна под пазувите кај девојчиња помлади од 8 години или кај момчиња помлади од 9 години;
- Мирис на пот што наликува на оној кај возрасните, често потребна е употреба на дезодоранс;
- Отсуство на развој на гради кај девојчињата или зголемување на гениталиите кај момчињата (доколку, пак, е присутно, често укажува на вистински предвремен пубертет);
- Многу деца се повисоки од просекот и често се над 90-тиот перцентил.
Хормонска основа
ПА настанува поради порано од вообичаеното зголемено производство на слаби машки хормони (главно еден наречен DHEA) од надбубрежните жлезди – мали жлезди сместени над бубрезите, најпознати по создавање на хормоните кортизол и адреналин.
Нормално е производството на овие хормони да се зголеми (ова го нарекуваме адренарха) и појавата на срамни влакна да се случи по 8-годишна возраст кај девојчињата или по 9-годишна возраст кај момчињата. Причината зошто ова се случува порано кај некои деца не е позната.
Мало девојче кое има само срамни влакна и мирис на пот не е на пат да добие менструација многу рано – менструацијата најчесто не започнува пред да поминат најмалку две години од почетокот на развојот на гради
Сепак, знаеме дека прекумерната тежина го зголемува ризикот детето да има ПА, но многу деца со ПА не се со прекумерна тежина. ПА е исто така почеста кај афроамериканските деца и кај децата кои се родени со мала родилна тежина. Се чини дека не е наследна (обично се појавува кај еден член на семејството).
Значење
Хормоните од надбубрежните жлезди, кои се причина за појавата на рани срамни влакна, се различни од оние што предизвикуваат раст на градите (естрогени од јајниците) или раст на пенисот (тестостерон од тестисите).
Затоа, мало девојче кое има само срамни влакна и мирис на пот не е на пат да добие менструација многу рано – менструацијата најчесто не започнува пред да поминат најмалку две години од почетокот на развојот на гради.
Што друго освен предвремена адренарха може да предизвика рана појава на срамни влакна?
Мал процент на деца со ПА може да имаат генетска состојба на надбубрежните жлезди наречена некласична (блага) конгенитална адренална хиперплазија (КAH). Се водат дискусии дали сите деца со ПА треба да се тестираат за КAH. Дури и ако се дијагностицира овој тип на КAH, сите лекари нема да предложат третман. Ако се препорача терапија, може да се користи хидрокортизон – лек кој го потиснува прекумерното производство на андрогени од надбубрежните жлезди. Постои многу редок случај кога раната појава на влакна може да биде знак на тумор на надбубрежните жлезди или половите жлезди (тестиси или јајници), но тогаш се забележува многу забрзан раст и зголемување на клиторисот кај девојчињата или пенисот кај момчињата, што бара дополнителни испитувања.
Исто така, изложеноста на хормонални суплементи може да предизвика појава на ПА.
Дали предвремената адренарха му штети на детето?
Генерално, ПА не предизвикува здравствени проблеми. Девојчињата со ПА можат да добијат менструација малку порано од просекот, но најчесто не пред 10-годишна возраст.
Познато е дека девојчињата со ПА имаат зголемен ризик да развијат состојба наречена синдром на полицистични јајници (PCOS) во тинејџерските години. Знаци на PCOS се неправилни или отсутни менструации и понекогаш зголемена влакнавост на лицето.
Бидејќи повеќето девојчиња со PCOS имаат прекумерна тежина, одржувањето на здрава тежина со здрава исхрана и многу физичка активност е најдобар начин да се намали ризикот детето да развие PCOS.
Дали се потребни тестови кај деца со предвремена адренарха?
Мислењата на специјалистите се различни. Некои лекари прават рендген на раката за да ја одредат коскената возраст. Многу деца, особено оние што се повисоки и потешки, имаат коскена возраст забрзана за две или повеќе години, но тоа не укажува на посериозен проблем што бара детални испитувања или третман.
Ако детето има типични карактеристики на ПА и не расте премногу брзо, шансите да се најде состојба којашто може да се третира со мерење на хормони се мали. Вообичаено, единствената абнормалност во крвта е зголемување на нивото на DHEA-S, главниот циркулирачки андроген од надбубрежните жлезди.
Многу лекари прават тестови само кај деца кои, покрај срамните влакна, имаат многу забрзан раст и/или зголемување на гениталиите или развој на гради.
Третман на предвремена адренарха
Не постои третман кој може да ги отстрани срамните и/или влакната под пазуви. Лековите кои ја забавуваат прогресијата на вистинскиот предвремен пубертет немаат ефект врз хормоните од надбубрежните жлезди кај децата со ПА. Дезодорансите се корисни за контрола на телесниот мирис и се безбедни.
(Извор: Американска академија за педијатрија)
