„Соработка со други професионалци и негуватели“ е темата на Европскиот ден на логопедијата 2024, кој се одбележува секоја година на 6 март со цел да се подигне свеста за важноста на логопедите и нивната работа во помагањето на лицата со комуникациски нарушувања.
Логопедите играат клучна улога во проценката, дијагностицирањето и лекувањето на разни нарушувања на говорот, јазикот, комуникацијата и голтањето.
Денот пружа можност да се нагласи влијанието на логопедите врз животот на поединците, семејствата и заедниците. Ја нагласува потребата од пристап до квалитетни услуги за логопедска терапија за луѓе од сите возрасти, од деца со доцнење во развојот до возрасни кои закрепнуваат од мозочен удар или повреда.
ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
Ј.З.У. Центар за рехабилитација на патологија на вербална комуникација
♦♦♦♦♦♦♦
Гласот Р припаѓа во групата на едни од потешките гласови, при изговорање е доста сложен и затоа го вбројуваме во сложените и тешки гласови. Не само во македонскиот јазик, овој глас е тежок за изговор и во другите јазици. Во секојдневниот живот среќаваме многу деца кои го немаат овој глас во својата артикулација, или пак го изговараат, но на неправилен, поинаков говор кој не е како што треба. Звучно е доста изразен, се слуша и се забележува доколку го нема, брзо се воочува од страна на други лица, и брзо се дава примедба дека не може да се изговара овој глас. Фреквентен е во зборовите, тоа значи и да нема збор во кој гласот Р не се среќава, затоа е и неговата големина… Неправилното негово изговарање веднаш паѓа во очи и кај родителите со право се појавува загриженост и чудење, зошто баш овој глас да не може да се усвои како и другите гласови, по лесен и природен пат.
Причините зошто не се изговара како што треба, треба да се бараат во некои дефекти во артикулационите органи или во апаратот за говор.
Неправилниот изговор на гласот Р стручно се нарекува ротацизам, а замената на гласот Р со некој друг глас најчесто со гласот Л, стручно се нарекува параротацизам. Како пример, среќаваме деца кои место рака кажуваат лака, место риба кажуваат либа, место работа кажуваат лабота и сл.
Непостоењето на гласот Р делува на разбирливоста, но делува и на мотивот за сакање да се зборува. Се случува ваквите деца помалку да сакаат да зборуваат, речиси одбиваат да зборуваат или пак да даваат некои лесни и кратки одговори. Ваквото дете може да биде и изложено на потсмев од другите деца, прават некои ситуации како да го имитираат, или да го одбегнуват. Кај некои деца делува во развојот на психичката структура како личност
Причината за параротацизмот се бара во недоволно развиениот фонематски слух, наглувост или пак настанува како резултат од слушање во средината која зборува погрешно. Се случува малите деца да се оставаат на чување од лица кои неправилно зборуваат, нејасно, со шушкање и малото дете ги слуша и тоа се буни, делува збунето и не знае како треба чисто да се зборува. Доаѓа период кога од таквиот лош пример за слушање малото дете да произведе говор, сосем неразбирлив. Како логопедски совети, ние во нашето секојдневно работење со деца ги прашуваме родителите кој им го чува детето и дали тоа лице чисто и убаво зборува. Дали лицето на кое е оставено детето на чување е вешто во комуникација, дали умее на правилен начин и правилно по вербален пат да се изрази…
Причините зошто гласот Р не се изговара како што треба, треба да се бараат во некои дефекти во артикулационите органи или во апаратот за говор
Неправилностите на гласот Р можат да бидат предизвикани и од послаба функција на мускулното ткиво на говорните органи, особено поради недоволна моторика или недоволна раздвиженост на самиот јазик како мускул. Движењата на јазикот се пасивни и делуваат мрзеливо, и тоа може да е како една од причините за неможност за изговарање на гласот Р. Самиот врв на јазикот не е доволно подвижен, како мускул е млитав, народно кажано мрзелив јазик. Аномалиите на ресичката која се наоѓа под јазикот стручно треба да се прегледа од страна на логопед и од страна на ортодонт. Оваа субјазична ресичка може да биде кратка или пак задебелена и тоа прави движењата на јазикот да одат повеќе према назад. Се забележува како да нема сила за да се постигне силна и брза вибрација. Има деца кои се раѓаат со расцепено непце, тогаш гласот Р станува нејасен, добива неприроден звук, назално обоен без доволна вибрација.
Исто така и кај децата со интелектуални дефицити се појавува т.н. готско тврдо непце, кога гласот Р ја нема онаа потребна звучност, поради ослабнатата експирациона воздушна струја.
Во секојдневниот живот среќаваме многу деца кои го немаат гласот Р во својата артикулација, или пак го изговараат, но на неправилен, поинаков говор кој не е како што треба
Непостоењето на овој глас делува на разбирливоста, но делува и на мотивот за сакање да се зборува. Се случува ваквите деца помалку да сакаат да зборуваат, речиси одбиваат да зборуваат или пак да даваат некои лесни и кратки одговори. Ваквото дете може да биде и изложено на потсмев од другите деца, прават некои ситуации како да го имитираат, или да го одбегнуват. Кај некои деца делува во развојот на психичката структура како личност, може да му се загрози почитта и достоинството кое си го има. Во средината секогаш ќе се најдат лица кои ќе прават обид да го научат како се изговара овој глас, па сакајќи да му помогнат се случува уште повеќе да ја влошуваат состојбата на гласот. Кога доаѓаат на логопедски третмани добиваме податок дека сами го учеле гласот Р, гледајќи од интернет, правеле обиди сами да го научат.
Најдобро е со ваквите деца да работи стручно лице – логопед, и се што е потребно, за секакви стручни насоки совети и упатства треба да се обратат кај логопед. Нашата установа е јавна здравствена установа – Центар за рехабилитација на патологија на вербална комуникација и располага со голем број на стручни кадри, кои можат да помогнат за оваа форма на патологија.
