Во август 2025 година, во Македонија се регистрирани вкупно 774 случаи на акутни заразни заболувања, што претставува значително намалување од 17,4 % во споредба со претходниот месец и 19,5 % во однос на истиот период минатата година. Најголем број заболени се пријавени во Центарот за јавно здравје Скопје (51,3 %), додека највисока инциденца е забележана во Прилеп и во Македонски Брод, што укажува на регионални разлики во распространетоста и пријавувањето на заболувањата, покажуваат податоците од најновиот билтен за движењето на акутните заразни заболувања во месец август на Институтот за јавно здравје на РСМ.
Најчестите заболувања во овој период се ентероколитите и овчите сипаници, кои заедно сочинуваат над 85 % од вкупниот број случаи. Ентероколитите, со 433 пријавени случаи и инциденца од 23,6 на 100.000 жители, се најзастапеното заболување во структурата на цревните инфекции, претставувајќи 55,9 % од сите заболувања во август и 37 % од вкупните заболувања во 2025 година. Иако бројот на случаи е намален за 6,1 % во споредба со јули и за 24 % во однос на август 2024, нивната доминантна присутност укажува на континуирана потреба од превентивни мерки.
Овчите сипаници, пак, се второ најчесто заболување со 234 пријавени случаи и инциденца од 12,7 на 100.000 жители. Иако има намалување од 31,2 % во споредба со претходниот месец, сепак, се забележува зголемување од 17 % во однос на август 2024. Овие податоци укажуваат на можен циклус на повторна епидемиска активност, што бара внимателен мониторинг и навремена епидемиолошка реакција.
Децата се најранлива група кога станува збор за ентероколитите и овчите сипаници, поради нивната незрела имунолошка одбрана, честата физичка интеракција и ограничената способност за самостојно одржување на хигиена
Иако вкупниот број на акутни заразни заболувања во август е намален, ентероколитите и овчите сипаници остануваат доминантни и епидемиолошки значајни. Нивната висока застапеност бара засилена едукација за хигиена, контрола на изворите на инфекција и следење на имунизациската покриеност, со цел спречување на понатамошно ширење и заштита на јавното здравје.
Децата се најранлива група кога станува збор за ентероколити и овчи сипаници
Децата се најранлива група кога станува збор за ентероколитите и овчите сипаници, поради нивната незрела имунолошка одбрана, честата физичка интеракција и ограничената способност за самостојно одржување на хигиена. Превенцијата започнува дома – преку редовно миење раце, безбедна подготовка на храна, чиста вода за пиење и навремена вакцинација, а продолжува во градинките, училиштата, игралиштата и сите места каде што децата се собираат, учат и растат.
Ентероколитите се најчесто предизвикани од бактерии, вируси или паразити, и се пренесуваат преку контаминирана храна, вода или нечисти раце. Кај децата, особено оние во предучилишна возраст, ризикот е зголемен поради незрела имунолошка одбрана и честа интеракција во групи
Родителите имаат клучна улога во создавање здрави навики – не само преку личен пример, туку и преку едукација, охрабрување и внимателно следење на симптомите кај своите деца.
Ентероколити – превенција и грижа кај деца
Ентероколитите се најчесто предизвикани од бактерии, вируси или паразити, и се пренесуваат преку контаминирана храна, вода или нечисти раце. Кај децата, особено оние во предучилишна возраст, ризикот е зголемен поради незрела имунолошка одбрана и честа интеракција во групи.
Препораки:
- Редовно миење раце – пред јадење, по тоалет, и по играње надвор. Користете сапун и топла вода најмалку 20 секунди.
- Безбедна храна – термички обработена, свежа, и правилно складирана. Избегнувајте храна од непроверени извори.
- Хигиена во домот и во градинките – редовна дезинфекција на површини, играчки и тоалети.
- Следење на симптоми – кај деца со повраќање, дијареја или болки во стомак, веднаш консултирајте педијатар. Рехидратацијата е клучна.
Овчи сипаници – превенција и грижа кај деца
Овчите сипаници (варичела) се вирусна инфекција предизвикана од Varicella-Zoster вирусот, кој припаѓа на фамилијата на херпес вируси. Најчесто се јавува кај деца од 2 до 10 години, но може да заболи и новороденче или возрасен кој не ја прележал болеста во детството. Се пренесува лесно по капков пат, а во некои случаи може да предизвика компликации, особено кај новороденчиња, имунокомпромитирани лица и бремени жени.
По изложување на вирусот, варичелата има инкубациски период од 10 до 21 ден, најчесто 14–16 дена, пред да се појават првите клинички знаци. Болеста започнува постепено, со неспецифични симптоми слични на настинка или грип:
- блага до умерена температура,
- главоболка,
- замор и раздразливост,
- намален апетит,
- болки во мускулите или во грлото.
По 1–2 дена се појавува карактеристичниот осип, кој се развива во фази:
- црвени точки (макули),
- мали испакнатини (папули),
- меурчиња исполнети со бистра течност (везикули),
- сушење и формирање красти.
Осипот се јавува во бранови, па на телото истовремено може да се сретнат промени од сите фази. Најчесто започнува на лицето, трупот и скалпот, а потоа се шири кон екстремитетите. Кај дел од пациентите може да се појави и на слузниците – во устата, очите или гениталната област – што е особено непријатно. Симптомите обично траат 7–10 дена. Пациентот е најзаразен од 1–2 дена пред појавата на првиот осип до сушењето на последната краста.
Препораки:
- Вакцинација – најсигурна заштита. Вакцината е безбедна и ефикасна, и се препорачува за сите деца над 12 месеци.
- Изолација при симптоми – дете со сипаници треба да остане дома најмалку 5–7 дена од појавата на осипот, сè додека сите плускавци не се исушат.
- Нега на кожата – избегнување чешање, кратки нокти, и употреба на лосиони за смирување на иритацијата.
- Контрола на температурата – со парацетамол (но не и аспирин, поради ризик од Рејев синдром).
- Информирање на градинките и училиштата – за навремена реакција и спречување на ширење.
