ПИШУВА:
М-р Марина Крстиќ,
специјален едукатор – рехабилитатор
магистер по образование на надарени и талентирани
♦♦♦♦♦♦♦
Доминантната латерализација означува појава на водечки екстремитет или водечки сетила при вршењето на сложените психомоторни активности (водечка десна или лева страна). Означува еден повисок степен на интегративна моќ на кората на големиот мозок која се состои во тоа да се соберат интерпретатираните податоци од примарните полиња и да се интерпретираат во секундарните полиња на едната хемисфера. Со ова се овозможува друг, повисок степен на интегрирање. Латерализацијата се остварува постепено со текот на созревањето на ЦНС. Имаме десна и лева страна на телото, десни и леви екстремитети, десни и леви органи на сетилата за вид, слух и мирис.
Секоја посложена интервенција за изведување латерализација во периодот до 8 години од животот е непотребна, бидејќи може детето да го втурне во дилема и амбиваленција, затоа што во тој период на развој детето се уште не е дораснато
Доминантната латерализираност се јавува најчесто како десноракост или по типот на леворакост, што е многу поретко. При вршењето на активностите едната рака води бимануелна активност, а другата ја следи. Водечката рака е со значително подобро издиференцирана можност за изведување психомоторни активности, а другата рака и помага, ја поддржува. Ова посебно може да се види при извршувањето на некои прецизни активности. Процесот на созревање на доминантноста на екстремитетите во манипулативното поле завршува некаде меѓу шестата и осмата година од животот. Секоја амбивалентност на движењата после тој период претставува забавеност во созревањето на структурите и функциите кои го определуваат латерализирањето на движењата.
Проблемот се јавува тогаш кога латерализацијата не е дефинирана, диференцирана. Под дислатерализација подразбираме недоградена латерализација на движењата која се добива во рамките на психомоторната активност. Кога при развојот на ЦНС ќе настане неиздиференцирана доминација на хемисферата, поради забавено созревање на кората на мозокот, тогаш се појавува дислатерализација. Дислатерализираноста се јавува и тогаш кога слојот на употребната латерализираност не се поклопува со слојот на гестуалната латерализираност. Дислатерализација имаат и луѓето кои ги користат двете раце подеднакво (амбидекстри, амбивалентност), а присутна е и кај децата кои пелтечат.
Доминантната латерализираност се јавува најчесто како десноракост или по типот на леворакост, што е многу поретко. При вршењето на активностите едната рака води бимануелна активност, а другата ја следи. Водечката рака е со значително подобро издиференцирана можност за изведување психомоторни активности, а другата рака и помага, ја поддржува
Општиот заклучок е дека при дислатерализација постои недоволна издиференцираност на активностите на кортексот и недоволна издиференцираност на психомоториката, односно недефинирана состојба во времето кога од надворешната средина пристигнуваат барања кои условуваат детето да располага со дефинирана латерализација на горните екстремитети, како би можело да изведува прецизни моторни активности.
Дислатерализираноста ја отежнува способноста на детето да го открие просторот и да се ориентира во него, го отежнува формирањето на оперативните шеми значајни за конкретните логички операции, отежнато е изведувањето на координација на движења.
Дислатерализираните деца покрај тоа покажуваат низа проблеми во изведување на низа активности. Тие се неспретни, несигурни, емоционално страдаат, имаат потешкотии во учењето, при што истите трпат како на полето на сознајните процеси така и на полето на социјализација.
Лицата кои целиот свој живот остануваат амбидекстри (подеднакво се служат со двете раце) иако успеваат да ги развијат способностите на апстрактно мислење, тие имаат потешкотии со снаоѓањето во просторот, особено во процената десно-лево, што е важно при работењето и живеењето во современиот свет. Исто така одењето, спретноста на движењата на телото, координацијата на движењата сериозно страдаат кај лицата кои се амбидекстри.
Третман на дислатерализација
- Реедукација на психомоторика
- Вежби за ускладување на движења по ритам;
- Вежби за отстранување на синкинезии и за изедначување на тонус на мускули;
- Вежби за утврдување на латерализација;
- Вежби за телесна шема;
- Вежби за ориентација во простор;
- Изведување на серијација, коресподенција, конзервација;
- Вежби за утврдување на практо-гностички шеми;
- Вежби за поттикнување на фигуративните претстави.
- Релаксација
Секоја посложена интервенција за изведување латерализација во периодот до 8 години од животот е непотребна, бидејќи може детето да го втурне во дилема и амбиваленција, затоа што во тој период на развој детето се уште не е дораснато.
