Октомври 2025 е Меѓународен месец за подигнување на свеста за АДХД. Темата за оваа година е „Многуте лица на АДХД“, со фокус на различните искуства на луѓето кои живеат со АДХД. Месецот на свесност за АДХД се одбележува од 1 до 31 октомври 2025 година, со поддршка од меѓународни организации. Целта е да се подигне свеста, да се споделат точни информации и да се намали стигмата поврзана со АДХД. Темата ја истакнува разновидноста на АДХД — низ различни возрасти, родови, култури и животни искуства. Ги охрабрува луѓето да ги споделат своите лични приказни, стратегии за справување и креативни изрази, за да се поттикне разбирање и емпатија.
Кои се знаците на АДХД кај децата?
АДХД е развојно нарушување, што значи дека се развива во детството. Лекарите најчесто дијагностицираат АДХД кај деца на возраст од 3 до 7 години. Раните знаци на АДХД вклучуваат хиперактивност, немир и тешкотии со концентрацијата.
АДХД зафаќа 9,8 % од децата во САД на возраст од 3–17 години. Момчињата почесто добиваат дијагноза за АДХД од девојчињата и обично покажуваат повеќе видливи симптоми.
Трите главни знаци на АДХД се:
- невнимание,
- хиперактивност,
- импулсивност.
НЕВНИМАНИЕ
Знаците на невнимание најчесто стануваат појасни во училиште. Децата со АДХД можат да:
- изгледаат како да не обрнуваат внимание во училницата,
- изгледаат како да не слушаат,
- имаат тешкотии да следат инструкции,
- имаат тешкотии да ја завршат училишната работа,
- имаат тешкотии да се организираат,
- избегнуваат задачи кои бараат концентрација, како домашна работа,
- губат или забораваат предмети,
- лесно се расејуваат.
ХИПЕРАКТИВНОСТ И ИМПУЛСИВНОСТ
Децата со АДХД можат да бидат хиперактивни и импулсивни уште од млада возраст. Ова може да вклучува:
- постојано мрдање со рацете или нозете,
- тешкотии да останат на своето место,
- изгледаат како постојано да се во движење,
- трчаат или се качуваат на места каде што не е соодветно,
- го прекинуваат наставникот,
- прекумерно зборуваат,
- имаат тешкотии да играат мирно,
- се вмешуваат во игрите на другите деца или ги прекинуваат кога зборуваат,
- тешко им е да го дочекаат својот ред.
Детето со АДХД ќе има симптоми подолг период од 6 месеци и ќе се однесува на начини кои не се типични за неговата возраст.
Како да се утврди дали детето има АДХД
Дијагностицирањето на АДХД кај мали деца може да биде тешко поради нивните промени во однесувањето. Тие можат еден ден да бидат многу енергични и расеани, а друг ден да бидат посмирени и концентрирани. Поради тоа, лекарите обично ги дијагностицираат децата со АДХД по возраст од 5 години.
Раните знаци на нарушувањето можат да вклучуваат:
- екстремен немир,
- трчање, качување и скокање,
- нарушување на редот во градинка и училиште,
- прекумерно зборување,
- неспособност за концентрација,
- тешкотии да се смират кога треба да дремнат,
- тешкотии да седат мирно за време на оброк.
Дијагностицирањето на АДХД кај мали деца може да биде тешко поради нивните промени во однесувањето. Тие можат еден ден да бидат многу енергични и расеани, а друг ден да бидат посмирени и концентрирани. Поради тоа, лекарите обично ги дијагностицираат децата со АДХД по возраст од 5 години
Важно е да се напомене дека невниманието и хиперактивноста се чести кај малите деца и не се секогаш знак за АДХД. Многу мали деца имаат краток опсег на внимание, можат да имаат тантруми и се полни со енергија во различни развојни фази.
Родителите или старателите треба да се консултираат со лекар ако се загрижени за однесувањето на своето дете и сметаат дека тоа негативно влијае на семејниот живот.
Дали знаците се различни кај момчињата и девојчињата
Истражувањата покажуваат дека момчињата имаат повеќе од двапати поголема веројатност да имаат АДХД од девојчињата. Сепак, тоа може да биде затоа што момчињата покажуваат класични знаци на хиперактивност поочигледно од девојчињата, што може да влијае на стапката на дијагноза.
Раната дијагноза е клучна, бидејќи АДХД може да влијае на училишниот успех, семејниот живот и односите. Децата чија состојба останува недијагностицирана се повеќе изложени на ризик да развијат: анксиозност, депресија и потешкотии во учењето
Истражувањата покажуваат дека момчињата со АДХД почесто покажуваат екстернализирани знаци, како импулсивност и непочитување на правилата, додека девојчињата почесто покажуваат интернализирани знаци, како невнимание.
Девојчињата со АДХД можат исто така да покажуваат знаци на хиперактивност, но во многу случаи симптомите се посуптилни. Девојчињата со АДХД можат да:
- да бидат расеани,
- покажуваат симптоми на анксиозност,
- покажуваат симптоми на депресија,
- бидат многу зборливи,
- изгледаат како да не слушаат,
- бидат емоционално чувствителни,
- потфрлуваат на училиште,
- бидат повлечени,
- бидат вербално агресивни.
Лекарите најчесто дијагностицираат АДХД кај деца на возраст од 3 до 7 години
Момчињата со АДХД можат да:
- бидат импулсивни или да се однесуваат „непримерно“,
- трчаат кога не е соодветно,
- имаат тешкотии со фокусот,
- изгледаат како да не слушаат,
- не можат да седат мирно,
- станат физички агресивни,
- зборуваат премногу,
- прекинуваат разговори и активности.
Раната дијагноза е клучна, бидејќи АДХД може да влијае на училишниот успех, семејниот живот и односите. Децата чија состојба останува недијагностицирана се повеќе изложени на ризик да развијат:
- анксиозност,
- депресија,
- потешкотии во учењето.
ДИЈАГНОЗА
Лекарот ќе ги праша родителите за симптомите на детето и ќе го процени неговото однесување за да дијагностицира АДХД.
Не постои еден единствен тест за АДХД. Лекарот наместо тоа собира информации од родителите, наставниците и членовите на семејството. Потоа ја базира дијагнозата на одговорите и информации за однесувањето на детето во последните шест месеци. Лекарите исто така обично вршат физички преглед за да проверат за дополнителни или основни здравствени проблеми.
Раната дијагноза и соодветен третман може да ги олеснат симптомите и да помогнат да се спречат дополнителни компликации.
ТРЕТМАН
Постојат неколку опции за третман на лица со АДХД. Терапијата, лековите и промените во животниот стил можат да помогнат да се управува со состојбата и да се справат со симптомите. Лекарите често препорачуваат комбинација од сите три методи.
Резиме
Раните знаци на АДХД вклучуваат хиперактивност, импулсивност и невнимание. Овие симптоми обично започнуваат во раното детство, иако кај некои луѓе симптомите можат да се забележат дури подоцна во животот. АДХД не може да се спречи, но постојат начини да се управува со состојбата така што ќе има минимално влијание врз секојдневниот живот на лицето, пишува Medical News Today.
