ПИШУВА:
Проф. д-р Драгана Петровска-Цветковска
специјалист невролог
ЈЗУ Универзитетска клиника за неврологија
♦♦♦♦♦♦♦
Високиот крвен притисок е водечка причина за мозочен удар и е главната причина за зголемен ризик од мозочен удар кај луѓето со дијабетес. Покачените масти во крвта се висок ризик за атеросклероза и можен ризик фактор за исхемичен мозочен удар. Животните навики како пушење, консумација на алкохол и јадење на мрсна храна, физичка неактивност се едни од водечките причини за мозочен удар
29 ОКТОМВРИ Е СВЕТСКИ ДЕН НА МОЗОЧЕН УДАР, се одбележува со манифестации и настапи ширум светот на тој начин што се врши едукација на граѓаните, тестирања, а се преземаат и иницијативи како да се намалат оштетувачките ефекти на мозочниот удар. Целта е секако да се подигне свеста за оваа болест, пред се како да се препознае, кои клинички знаци ги има, потребата од брзо реагирање и што побрз транспорт на пациентот до единици за третман на мозочен удар (МУ), но и менаџирање на кардиоваскуларните ризик фактори.
Имено мозочниот удар е акутна невролошка церебро-васкуларна болест која настанува како последица на прекин на циркулацијата на мозочните крвни садови, запушување со тромб (крвен згрушок) или прскање (руптура на крвиот сад) и крвоизлив во околното мозочно ткиво. Па врз основа на тоа ги делиме на исхемични (87%) и хеморагични МУ (13%).
Мозочниот удар е акутна невролошка болест која според податоците од Светска здравствена организација секоја година опфаќа 15 милиони жители на планетата Земја. Од тие 15 милиони, 5 милиони жители веднаш починуваат, додека останатите 5 милиони се трајно инвалидизирани. Согласно податоците од Американското здружение за МУ на секои 4 секунди по еден човек доживува мозочен удар, а секоја 40-та минута починува од МУ.
Глобалната преваленца на мозочен удар во 2019 година беше 101,5 милиони луѓе, додека онаа на исхемичен мозочен удар беше 77,2 милиони, онаа на интрацеребрална хеморагија беше 20,7 милиони, а онаа на субарахноидалната хеморагија беше 8,4 милиони.
Која е главната причина за мозочен удар?
Високиот крвен притисок е водечка причина за мозочен удар и е главната причина за зголемен ризик од мозочен удар кај луѓето со дијабетес. Разговарајте со вашиот лекар за начините да го држите дијабетесот под контрола и редовно следете го крвниот притисок и реагирајте во услови на негова дисрегулација. Покачените масти во крвта се висок ризик за атеросклероза и можен ризик фактор за исхемичен мозочен удар. Животните навики како пушење, консумација на алкохол и јадење на мрсна храна, физичка неактивност се едни од водечките причини за МУ.
Мозочниот удар е акутна невролошка церебро-васкуларна болест која настанува како последица на прекин на циркулацијата на мозочните крвни садови, запушување со тромб (крвен згрушок) или прскање (руптура на крвиот сад) и крвоизлив во околното мозочно ткиво. Па врз основа на тоа ги делиме на исхемични (87%) и хеморагични МУ (13%)
Генерално е болест на повозрасната популација, зголемен ризик има после 55-тата година и истиот расте како расте што расте и возраста:
- 55-59 години 5,9%
- 60-64 години 7,8%
- 65-69 години 11,0%
- 70-74 години 13,7%
Мозочниот удар е позастапен кај мажите, но е број 4 причина за смрт кај жените и убива повеќе жени отколку мажи. Всушност, една од пет жени има мозочен удар.
Согласно новите податоци, секоја година, 10% до 15% од скоро 795.000 луѓе во САД кои имаат мозочен удар се на возраст од 18 до 45 години, што е повеќе од 40% кај помладите возрасни лица во изминатите неколку децении.
Како да препознаеме мозочен удар?
ФАСТ тестот е брз тест кој можете да го спроведете доколку се сомневате за мозочен удар кај близок во семејството. Ф (face)… дадете команда да се насмее: доколку еден усен агол е спуштен – можен знак! А (arm)… побарајте да ја подигне раката: ако не може или веднаш паѓа и тоа е еден знак; С (speech): зборувајте со него, прашајте што било, ако говорот е неразбирлив, нејасен или воопшто не збори, имате уште еден знак за МУ; Т (time) доколку ги имате претходните знаци итно повикајте итна медицинска помош.
Што е целта на брзата дијагноза?
Целта е брзо да се интервенира, бидејќи секоја секунда изумираат милиони нервни клетки неповратно. А интервенцијата се состои со современа терапија за третман на мозочни удари: интравенска тромболиза или механичка тромбектомија. Овие два третмани овозможуваат делумна или комплетна реканализација на опструираниот крвен сад со тромб, а со самото тоа брзо враќање на невролошкиот статус во нормала, без последици и инвалидитет.
Time is brain!!! Затоа е потребно брзо реагирање на секое ниво: препознавање на МУ од член од семејството, итен транспорт до единици за третман на МУ, давање на терапија и добра прогноза кај пациентот.
