Вакцината Спутник V е направена со помош на ослабен аденовирус, еден од многуте видови вируси кои предизвикуваат обична настинка. Аденовирусите се добро истражени вируси кои се испитуваат многу години и се користат како вектори во вакцини или во генска терапија. Спутник V користи комбинација од два аденовируса – тип 26 и тип 5, кои иако можат да ги заразат човечките клетки, не можат да се размножуваат во нив и на тој начин не предизвикуваат настинки кај луѓето.
Спутник V и вакцината Џонсон и Џонсон се векторски вакцини засновани на аденовируси кај луѓето. Астразенека е векторска вакцина заснована на аденовирус на шимпанзо
Овој вирус во вакцината е генетски модифициран за да го експримира протеинот на коронавирусот, но сепак не може да предизвика болест. Кај таков вирус се вметнува генетски код за да се создаде шилест протеин (spike – S) со кој SARS-CoV-2 коронавирусот се врзува и влегува во човечките клетки. Аденовирусот кој пренесува генетски материјал се нарекува вектор (во епидемиологијата тоа е назив за организми кои не ја предизвикуваат болеста, туку само ја пренесуваат. На пример, комарците се вектори за пренесување на маларија, зика, западен Нил и др.
Спутник V има различни вируси во две дози
За разлика од АстраЗенека, двете дози на Спутник V содржат два вируса кои малку се разликуваат. Првата доза е аденовирус тип 26, а втората е аденовирус 5. Целта на давање на два различни вектори е да се избегне намалување на успешноста на вакцините како резултат на можниот развој на неутрализирачки антитела кон самиот вирусен вектор во првата примена доза. Едноставно кажано, сите неутрализирачки антитела спрема аденовирусот тип 26 од првата доза нема да делуваат на аденовирусот тип 5 од втората доза. Општо, причината за давање на вакцина во две дози е да се предизвика посилен имунитет.
Како вакцината го активира имунитетот?
Кога вакцината ќе се инјектира, аденовирусот стигнува до клетките и се врзува за нивната површина. Клетките го обвиткуваат вирусот со нивната површина и го влечат во себе внатре во мал меур. Вирусот го напушта меурот во клетката, стигнува до јадрото каде го вметнува генетскиот код каде што се препишува во гласничка РНК (mRNA), која потоа излегува од јадрото и предизвикува производство на протеин S во рибозомите. Клетките ќе го изразат овој протеин на нивната површина, така што одбранбениот систем на телото ќе го препознае како страно тело.
Потоа, одбранбениот систем започнува да создава антитела и да ги активира Т-клетките за да одговорат на протеинот S. Кога ќе влезе вистинскиот вирус SARS-CoV-2 во организмот, Т-клетките и антителата ќе ги уништат заразените клетки и ќе го блокираат протеинот S на вирусите, со што ќе се намали шансата SARS-CoV-2 да се прицврсти за нови клетки и да влезе во нив.
Хрватскиот портал „Индекс“ побара одговори на прашањата за вакцината Спутник V од Драгомира Мајхен, виш научен соработник во Институтот „Руѓер Бошковиќ“, која работела со аденовируси кои се користат во Спутник V за време на нејзината научна обука во „Џонсон и Џонсон“
- Дали руската вакцина ги помина сите три фази на клинички испитувања?
Во неодамна објавена статија во престижното медицинско списание „Лансет“ беа претставени резултатите добиени со тестирање на вакцината Спутник V во третата фаза на клинички испитувања. Значи, да, оваа вакцина ги поминала сите три фази на клинички испитувања.
- Колку дози од оваа вакцина се примени досега и каде?
Според Рускиот инвестициски фонд, вакцината Спутник V досега е регистрирана во 28 земји. Тоа се: Русија, Белорусија, Аргентина, Боливија, Србија, Алжир, Палестина, Венецуела, Парагвај, Туркменистан, Унгарија, Обединети Арапски Емирати, Иран, Гвинеја, Тунис, Ерменија, Мексико, Никарагва, Република Српска, Либан, Мјанмар, Пакистан, Монголија, Бахреин, Црна Гора, Свети Винсент и Гренадини, Габон, Узбекистан. Не знам колку дози од оваа вакцина се користени досега.
- Кои се сличностите и разликите во споредба со вакцините на Џонсон и Џонсон и AstraZeneca?
Спутник V и вакцината Џонсон и Џонсон се векторски вакцини засновани на аденовируси кај луѓето. AstraZeneca е векторска вакцина заснована на аденовирус на шимпанзо. Сите три вакцини го кодираат S протеинот на вирусот SARS-CoV-2 и се произведуваат на сличен начин, и соодветно на тоа нивното складирање и дистрибуција се слични. Спутник V и АстраЗенека се даваат во две дози, Џонсон и Џонсон во една. Дозите на Спутник V се аденовируси од типот 26 и типот 5, додека Џонсон и Џонсон е аденовирус од типот 26.
- Кога EMA би можела да ја регистрира оваа вакцина?
Регистрацијата на вакцините е предмет на постапка што, меѓу другото, бара усогласување со барањата за контрола на квалитетот, безбедноста и успешност на вакцините. Доколку Спутник V ги исполнува сите барања, одобрувањето на оваа вакцина не треба да трае премногу долго. Колку што знам, ова барање сè уште не е доставено.
- Колку е ефикасна и од кои соеви штити?
Според податоците од „Лансет“, оваа вакцина има 91,6% стапка на успешност. Засега нема податоци за нејзината ефикасност во однос на новите варијанти, имајќи предвид дека податоците се добиени до ноември 2020 година. Спутник V значајно ја намалува инциденцата на Ковид-19. Нема податоци за тоа дали исто така го спречува и ширењето на вирусот SARS-CoV-2.
- Колку е безбедна оваа вакцина и кои се несаканите ефекти во споредба со сличните вакцини?
Безбедноста на Спутник V е споредлива со другите вакцини против COVID-19, а истото важи и за несаканите ефекти кои вклучуваат симптоми слични на грип, главоболки, реакции на местото на инјектирање, грч и слично. (Индекс)
