Според Европскиот индекс за квалитет на воздух (Европска агенција за животна средина – ЕЕА), моменталниот Индекс за квалитет на воздух се категоризира како: „eкстремно лош (сиромашен)“ на мерните станици во Скопје заради зголемените концентрации на PM10 честички и во Берово заради зголемени концентрации на PM2.5 честички (состојба 26.12.2022, 11 ч.).
Во Велес, Струмица, Прилеп, Гостивар, квалитетот на воздухот се категоризира како „многу лош“ и тоа заради надминување на концентрациите на PM10 честички, додека во Битола заради зголемени концентрации на PM2.5 честички. Квалитетот на воздухот во Кавадарци се карактеризира како „лош“ заради надминување на концентрациите на PM10 честичките и во Кочани, зголемени концентрации на PM2.5 честички.
Согласно прогнозите на ЕЕА, состојбата во наредните 24 часа ќе остане речиси непроменета земајќи ги предвид метеоролошките фактори, се вели во извештајот на ИЈЗ.
Што значи тоа по здравјето на луѓето?
Некои поединци од пошироката јавност може да доживеат здравствени ефекти, додека поединци кои припаѓаат на чувствителните групи, може да доживеат посериозни здравствени ефекти.
Кои се најчувствителни и под ризик? Кои се чувствителните групи на население?
Деца помлади од 5 години, постари граѓани (над 65 годишна возраст особено), бремените жени, лица со хронични заболувања (циркулаторни/кардиоваскуларни заболувања), пациенти со астма и ХОББ, дијабетичари, луѓе кои работат на отворено, социјално загрозени категории граѓани и пушачи чиј ризик од сериозно срцево оптоварување се зголемува меѓу 3 и 4 пати. Оние со веќе постоечки респираторни проблеми се изложени на особен ризик.
Иако помладите лица и децата над 5-годишна возраст не спаѓаат во високоризичните групи на население, тоа не значи дека и нивното здравје не може да биде афектирано при краткотрајни изложености на високи концентрации на загадувачки материи.
Оттаму, заради превенција на потенцијалните штетни здравствени ефекти на суспендираните (лебдечки честички) кои во моментов драстично се зголемени, Институтот за јавно здравје препорачува:
ЗА ГРАДОВИТЕ СО „ЕКСТРЕМНО ЛОШ (СИРОМАШЕН)“ ИНДЕКС НА КВАЛИТЕТ НА ВОЗДУХ
- Останете дома ако не треба да излегувате.
- Останете дома или намалете го физичкиот напор, особен на отворено, особено доколку почувствувате симптоми како што се кашлица или болки во грлото.
- Возрасните и децата со проблеми со белите дробови, возрасните со срцеви проблеми и постарите луѓе треба да избегнуваат напорна физичка активност.
- Бремените жени треба да останат дома.
- Луѓето со астма може да откријат дека треба да користат почесто нивниот инхалатор. Ако треба да излезете, носете маски со докажана ефикасност.
- Лицата со хронични заболувања редовно да ја земаат терапијата, а по потреба, доколку почувствуваат симптоми, веднаш да се јават кај својот матичен доктор или во болница.
- Избегнувајте престој и активности на отворено (спорт, рекреација).
Ова се однесува не само на чувствителните групи, туку и на децата и младите кои што повеќе време поминуваат надвор на отворено, и особено на лицата кои професионално се ангажирани и работат на отворено.
- Носете заштитна маска со докажана ефикасност на отворено.
Ефектот е двоен, и како заштита од суспендираните (лебдечки) честички и од сезонските вируси (на грип, настинки, вклучително и SARS-CoV).
- Не ги отворајте прозорците во вашиот дом.
- Користете прочистувач на воздух (за особено чувствителните лица со астма, хронични заболувања – респираторни или циркулаторни заболувања и мали деца и бремени жени).
- Консумирајте храна богата со витамини (антиоксиданти – витамин А, витамин Ц и Е, бета-каротен, ликопен, лутеин, селен, манган и други), главно присутни во овошјето и зеленчукот.
- Консултирајте се со вашиот лекар. Посетете го вашиот матичен лекар или здравствена клиника ако се чувствувате лошо или доколку искусувате какви било негативни ефекти од загадувањето на воздухот.
ЗА ГРАДОВИТЕ СО „ЛОШ“ ИНДЕКС НА КВАЛИТЕТ НА ВОЗДУХ
- Секој што чувствува непријатности како што се зацрвенување или печење на очите, кашлица или болки во грлото треба да размисли за намалување на активноста, особено на отворено.
- Зајакнете го имунолошкиот систем. Консумирајте здрава храна со многу овошје и зеленчук.
- Посетете го вашиот матичен лекар или здравствена клиника ако не се чувствувате добро и искусувате какви било негативни ефекти од загадувањето на воздухот.
- Останете дома ако не треба да излегувате. Возрасните и децата со проблеми со белите дробови, и возрасните со проблеми со срцето, треба да ја намалат напорната физичка активност, особено на отворено, а особено ако искусат симптоми.
- Бремените жени треба да останат во затворен простор.
- Луѓето со астма може да откријат дека треба почесто да ги користат нивните инхалатори.
- Постарите луѓе исто така треба да го намалат физичкиот напор. Ако треба да излезете, носете маски со докажана ефикасност.
(Извор: Институт за јавно здравје на РСМ)
