Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
-
Перинатална асфиксија е состојба на намалена концентрација на кислород во крвта на новороденчето пред, во тек или непосредно по раѓањето
-
Ризикот е поголем кај новороденчињата со неонатални конвулзии кои се родени екстремно прематурни и со многу мала родилна тежина
-
Сите новороденчиња со неонатални конвулзии треба да се следени внимателно во однос на невролошкиот развој
Конвулзиите во неонаталната возраст најчесто се манифестираат суптилно, како т.н. неонатални еквивалнети на конвулзии, како моторни и автономни феномени. Репетирачки абнормални движења на рацете во облик на боксирање и веслање, движење со нозете како педалирање и возење точак, трепкање, мљацкање, плазење, цицање, гримасирање, девијација на главата, лицето или погледот кон една страна и фиксација на погледот. Може да се манифестираат и како повторувачки трзаи со еден екстремитет, кои не се смируваат со држење на екстремитетот, објаснува асс. д-р сци. Наташа Најдановска-Алулоска, специјалист педијатар. Таа вели дека најчеста причина за неонатални конвулзии е перинатална асфиксија, што е состојба на намалена концентрација на кислород во крвта на новороденчето пред, во тек или непосредно по раѓањето. Кога оваа состојба трае подолго, може да доведе до оштетување на повеќе органи, меѓу кои и мозочето.
Кога станува збор за неонатални конвулзии причината најчесто се бара во некое невролошко заболување, многу поретко се идиопатски. Што всушност претставуваат неонаталните конвулзии и дали перзистираат во детството?
Асс. д-р сци. Најдановска-Алулоска: Конвулзиите кај новороденчињата во текот на првиот месец по раѓањето се нарекуваат неонатални конвулзии. Неонаталните конвулзии се важен ентитет бидејќи претставуваат непосреден ризик и често се животозагрозувачки, но носат и ризик од понатамошни долгорочни невролошки секвели. Затоа треба адекватно да се евалуираат и третираат.
Конвулзиите во неонаталната возраст се пароксизмални пореметувања на невролошката активност кои се манифестираат со стереотипно невообичаено однесување, со абнормална моторна активност и/или знаци на автономна дисфункција. Најчесто се манифестираат суптилно, како т.н. неонатални еквивалнети на конвулзии, како моторни и автономни феномени. Моторни феномени се репетирачки абнормални движења на рацете во облик на боксирање и веслање, движење со нозете како педалирање и возење точак, трепкање, мљацкање, плазење, цицање, гримасирање, девијација на главата, лицето или погледот кон една страна и фиксација на погледот. Овој тип на неонатални конвулзии е почест кај новороденчињата родени во термин. Може да се манифестираат и како повторувачки трзаи со еден екстремитет, кои не се смируваат со држење на екстремитетот. Некогаш овие моторни феномени се во облик на извивање на телото наназад како лак со здрвување на телото, со истегнување со рацете и нозете и задржување во таа т.н. тонична позиција. Понекогаш конвулзиите во неонаталната возраст се манифестираат како изолирани автономни феномени, без абнормални движења. Тие се манифестираат како пореметувања во ритамот на дишење, со ирегуларно движење со пауза во дишењето како централни апнеи, како побледување, како изолирана тахикардија или нестабилен крвен притисок. Овие автономни феномени, особено феноменот на ирегуларно дишење се почести кај предвреме родените новороденчиња и оние родени со многу мала родилна тежина.
Конвулзиите кај новороденчињата се сериозна, често и животозагрозувачка состојба. Бидејќи се суптилни и често нејасни за клиничко препознавање и разграничување, овие новороденчиња треба да се хоспитализираат, да се иследат за нивниот етиолошки фактор, односно причината која довела до нивна појава и адекватно да се третираат.
Неонаталните конвулзии се ентитет специфичен за неонаталната возрасна група. Мозочните структури во оваа возраст, од првиот ден по раѓањето до крајот на првиот месец, се незрели и конвулзиите потекнуваат од подлабоките мозочни структури. Тоа е причината зошто неонаталните конвулзии или грчевите кај новороденчето се манифестираат поинаку од грчевите во сите други возрасни групи.
Инциденцата на конвулзии во неонаталниот период за разлика од другите возрасти во детството е повисока и истите најчесто се јавуваат во текот на првата недела. Дали предвремено родените бебиња се изложени на поголем ризик, односно дали инциденцата е поголема кај прематурчињата?
Асс. д-р сци. Најдановска-Алулоска: Грчевите кај новороденчињата се вистина почести споредено со инциденцата кај доенчињата и поголемите деца. Таа се движи од 1,2-3 случаи на 1000 доносени новороденчиња и околу 15 на 1000 предвреме родени новороденчиња. Конвулзиите кои се јавуваат во првите три дена од раѓањето најчесто имаат органска природа, најчесто тоа е хипоксично исхемична енцефалопатија, структурни мозочни аномалии, крвавења или поретко мозочни инфаркти. Потоа од 3-7 ден причините се најчесто електролитни и метаболни. По седмиот ден во етиологијата доминираат неонаталните инфекции, најчесто менингити, поретко абсцеси и вентрикулити.
Кај оние дечиња кои имале потежок тек во неонаталната возраст, со чести, долготрајни и лошо контролирани конвулзии и со невролошки отстапувања од нормалата, сепак, може да очекуваме последици. Тие може да бидат различни, од потешкотии во исхраната, моторни проблеми како спастицитет, спастична церебрална парализа, промени во когнитивните функции, психомоторна ретардација, потоа епилепсија, церебрална атрофија и некои видови на хидроцефалус
Каква е етиологијата на неонаталните конвулзии, односно кои се причините кои доведуваат до нивна појава?
Асс. д-р сци. Најдановска-Алулоска: Најчеста причина за неонатални конвулзии е перинатална асфиксија, што е состојба на намалена концентрација на кислород во крвта на новороденчето пред, во тек или непосредно по раѓањето. Кога оваа состојба трае подолго, може да доведе до оштета на повеќе органи, меѓу кои и мозочето. 50% од причините за рани грчеви кај новороденчињата родени во очекуваниот тремин се јавуваат како последица на перинатална асфиксија. Понатаму, пореметување во електролитната рамнотежа може да доведе до конвулзии, што е специфика само за неонаталната и доенечката возрасна група. Така, намалено ниво на калциум во крвта, намалено ниво на гликоза во крвта, потоа на натриум и на магнезиум, се најчести електролитни нарушувања кои водат до конвулзии кај овие бебиња. Следна група на причини се секако неонаталните инфекции, тоа се неонаталните мозочни инфекции т.е. менингити и секако структурните, развојни промени на мозочето. Во поретките причини треба да се одбележат и неонаталните апстиненцијални синдроми кај новороденчињата чии мајки употребувале психоактивни или наркотични супстанци во бременоста. Тука спаѓаат и бенигните фамилијарни конвулзии кои имаат добра прогноза. Мозочните крвавења се следната група на пореметувања кои може да се манифестираат со конвулзии кај новороденчињата. Тие се почести кај предвреме родените новороденчиња и оние со мала родилна тежина. Постои и група на метаболни болести кои се причинители за конвулзии во оваа возраст, но тие се поретки.
Какви последици може да имаат пролонгираните конвулзии?
Асс. д-р сци. Најдановска-Алулоска: Како ќе се развива едно новороденче кое имало неонатални конвулзии зависи од неколку фактори. Како прво, кога конвулзиите траат кратко и имаат нормален запис на мозочната активност снимена на ЕЕГ, новороденчињата најчесто имаат добар раст и нормален развој. Важна е етиологијата на конвулзиите, односно кој е факторот кој довел до нив. Добар развој очекуваме кај фамилијарните форми на конвулзии, кај некои електролитни пореметувања. Новороденчињата кои имаат отстапувања во невролошкиот статус, оние со чести или долготрајни конвулзии, конвулзии што тешко се контролираат, посебно оние со променета основна активност на ЕЕГ записот имаат ризик од секвели и треба да имаат редовно невроразвојно следење. Проблеми во развојот се очекувани кај новороденчињата со аномалии во мозочниот развој.
Адекватното невроразвојно следење ќе овозможи рано да се приметат отстапувањата од нормалата, тие да се дефинираат и да се започне со рана интервенција и сензомоторна стимулација. Оваа рана стимулација е најважна за корекција на отстапувањата. Таа нуди можност некогаш делумно, но некогаш и во целост да се коригираат отстапувањата од нормалниот развој. Ова е тимска работа, во неа по потреба се вклучува дефектолог, физиотерапевт и психолог. Целта е да се поттикне моторниот, сензорниот, интелектуалниот, емотивниот и социјалниот развој и да се овозможи активно и колку што е можно поуспешно вклучување во општествениот живот
Кога зборуваме за секвели или последици од неонаталните конвулзии, уште еднаш сакам да нагласам дека секвели има само кај одредени доенчиња, посебно во случаите кои претходно ги споменав, но голем дел од доенчињата растат нормално или без поголеми отстапувања. Кај оние дечиња кои имале потежок тек во неонаталната возраст, со чести, долготрајни и лошо контролирани конвулзии и со невролошки отстапувања од нормалата, сепак, може да очекуваме последици. Тие може да бидат различни, од потешкотии во исхраната, моторни проблеми како спастицитет, спастична церебрална парализа, промени во когнитивните функции, психомоторна ретардација, потоа епилепсија, церебрална атрофија и некои видови на хидроцефалус. Мора да се нагласи дека гестациската возраст на новороденчето со неонатални конвулзии исто така е важен фактор во прогнозата за растот и развојот на овие дечиња. Ризикот е поголем кај новороденчињата со неонатални конвулзии кои се родени екстремно прематурни и со многу мала родилна тежина.
Кои се препораките за новородените деца кои имале неонатални конвулзии? Треба ли да бидат следени понатаму?
Асс. д-р сци. Најдановска-Алулоска: Сите новороденчиња со неонатални конвулзии треба да се следени внимателно во однос на невролошкиот развој. Доенчињата со конвулзии кои биле кратки, не многу чести, оние кои имаат нормален запис на мозочната активност на ЕЕГ и чија етиологија сугерира за добра прогноза, може невроразвојно да ги следи искусен педијатар. Но оние доенчиња со подолготрајни конвулзии, кои имаат промени на ЕЕГ записот и кои имаат потреба од продолжена антиконвулзивна терапија по неонаталната возраст, треба да се следат невроразвојно тимски и мултидисциплинарно, во соработка со невролог и дефектолог. Тоа се однесува и на доенчињата со структурни аномалии, оние со прележан неонатален менингит, новородените со мозочно крвавење од повисок степен и оние со тешка перинатална асфиксија.
Адекватното невроразвојно следење ќе овозможи рано да се приметат отстапувањата од нормалата, тие да се дефинираат и да се започне со рана интервенција и сензомоторна стимулација. Оваа рана стимулација е најважна за корекција на отстапувањата. Таа нуди можност некогаш делумно, но некогаш и во целост да се коригираат отстапувањата од нормалниот развој. Ова е тимска работа, во неа по потреба се вклучува дефектолог, физиотерапевт и психолог. Целта е да се поттикне моторниот, сензорниот, интелектуалниот, емотивниот и социјалниот развој и да се овозможи активно и колку што е можно поуспешно вклучување во општествениот живот.
