Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Кога е вистинското време за првиот ортодонтски преглед, кои се причините кои доведуваат до аномалии на вилиците и неправилна поставеност на трајните заби, која терапија дава најдобри резултати? „Детето треба да се однесе на преглед кога млечните заби почнуваат да се менуваат со трајни, меѓутоа кога постојат одредени аномалии кои можат да бидат изразени уште во најраната возраст, тие се најчесто комбинирани со наследството, тогаш би требало да се посети ортодонтот и порано, доколку е тоа изразено на лицето, присутно, видливо уште во најрана возраст, дури и од 3-4 години“, вели д-р Елена Петрова, специјалист по ортодонција.
Постојат повеќе причини кои доведуваат до аномалии на вилиците и неправилна поставеност на трајните заби. Може ли да издвоите дел од нив?
Д-р Петрова: Причините се мултикаузални односно повеќестрани. Може да станува збор за една наследна компонента, која е најчеста причина за настанувањето на одредени аномалии, понатаму причината може да е од локален карактер – некој тип на лоша навика, на пример, цицање на прст, цицање на цуцла, лошо голтање или т.н. инфантилно голтање, грицкање на нокти, тискање на јазикот и низа други лоши навики коишто може да ги имаат децата. Причина за лошата поставеност на забите може да биде и комбинација на тесни заби, тесни вилици од едниот родител, а широки заби од другиот родител, затоа што обично комбинацијата на заби и поставеноста на истите оди на тој начин. Понатаму одредени еднокрини заболувања, одредени синдроми и слично може да бидат причина за настанок на ортодонтските аномалии коишто се многу раширени денес кај децата.
Фиксните апарати се даваат најчесто откако ја имаме комплетирано трајната дентиција
Кога е вистинското време за прв преглед на ортодонт? Дали е тоа околу седумгодишна возраст кога млечните заби се заменуваат со трајни?
Д-р Петрова: Најчесто е тој период, кога млечните заби почнуваат да се менуваат со трајни, меѓутоа кога постојат одредени аномалии кои можат да бидат изразени уште во најраната возраст, тие се најчесто комбинирани со наследството, тогаш би требало да се посети ортодонтот и порано, доколку е тоа изразено на лицето, присутно, видливо уште во најрана возраст, дури и од 3-4 години. Границата за посета е поместена плус – минус, но најчесто е околу седмата година, кога почнуваат да се менуваат, или осмата, кога се менуваат веќе и вторите запчиња. Дали осмата година е идеалната возраст да се дојде на преглед? Да кажеме дека можеби е најповолно да се дојде тогаш кога ќе се сменат и првите и вторите секачи.
Факт е и дека ако носи протеза некое другарче или другарчиња во одделението, тогаш се стимулирани да носат и тие. Да, тренди е, дури имаме и пациентчиња коишто немаат потреба од носење на фиксни протези, но инсистираат да им ставиме за да бидат „ин“
Ортодонтската терапија започнува најпрво со мобилна протеза, а во одредени случаи продолжува со фиксна. Најпрво, која е разликата помеѓу мобилната и фиксната протеза?
Д-р Петрова: Разликата е во тоа што фиксната дава подобри резултати поради фактот што е 24 часа во устата. Исто така, сакам да нагласам дека за успехот од терапијата е многу битна соработката меѓу нас и родителите, но најмногу меѓу нас и пациентите, односно тие коишто ги носат мобилните апарати. Секако ефектите се подобри од фиксната, но проблемот е што во мала возраст, додека е мешовита дентицијата или млечна, не може да се постават фиксните ортодонтски апарати. За поставување на истите е потребно да е комплетна трајната дентиција, односно после 13-та година.
Постојат одредени аномалии кај коишто можеби може да се применат одредени фиксни апарати и во помала возраст, меѓутоа тие се исклучоци. Фиксните апарати се даваат најчесто откако ја имаме комплетирано трајната дентиција.
Колку време се носат ортодонтските апарати и дали во принцип, ефектот се успева да се постигне со мобилната протеза, што го исклучува носењето на фиксна подоцна во животот?
Д-р Петрова: Во однос на успехот од едната или од другата протеза, пак зависи од изразеноста на степенот на аномалијата. Одредени мали збиености односно тескоба на забите и помали пореметувања можат да се коригираат апсолутно и само со мобилните протези. Но, сепак, зависи од соработката со пациентот, од одговорноста, редовноста во носењето на истите, редовното доаѓање на контроли еднаш месечно… Што се однесува до фиксните протези, некогаш дури немаме резултати ни со нив кога пациентите се неодговорни и непослушни, имаме и такви кои не доаѓаат редовно на контрола, ги вадат брикетите постојано… Сепак, за оваа работа, како и за се впрочем, треба една дисциплина, редовност и одговорност.
За разлика од порано кога носењето протеза претставуваше вистинска „катастрофа“, денеска ситуацијата е поинаква, па протезите се тренд, децата се натпреваруваат кој какво шрафче или гумичка ќе има, во каква боја, облик итн. што ги прави подопадливи. Дали децата денеска порадо носат протези за исправување на забите?
Д-р Петрова: Не би можела да кажам. Се сеќавам дека и јас како мала сум носела. Сега се можеби малку поатрактивни, може да се изведат мобилните со ѕвездички, да се вметнат смајли во нив, па евентуално тоа да ги мотивира. Факт е и дека ако носи некое другарче или другарчиња во одделението, тогаш се стимулирани да носат и тие. Да, тренди е, дури имаме и пациентчиња коишто немаат потреба од носење на фиксни протези, но инсистираат да им ставиме за да бидат „ин“.
Причините за лоша поставеност на забите се мултикаузални односно повеќестрани. Може да станува збор за наследна компонента, која е најчеста причина за настанувањето на одредени аномалии, понатаму причината може да е од локален карактер, некој тип на лоша навика, на пример, цицање на прст, цицање на цуцла, лошо голтање или т.н. инфантилно голтање, грицкање на нокти, тискање на јазикот и низа други лоши навики коишто може да ги имаат децата
За онаа категорија на пациенти, пак, кои не сакаат да бидат многу експонирани со фиксните протези, постојат и друг вид на техники, на пример, лингвални или невидливи, така што секоја категорија може да биде покриена, заштитена од ортодонтските апарати и да имаме ефект со тоа.
За крај, би сакала да упатиме една порака, совет до родителите, дека неправилно поставените заби не се само естетски проблем. Честопати може да предизвикаат и други заболувања, па затоа е битно да се третираат навреме.
Д-р Петрова: Апсолутно се согласувам со Вас и сакав да го нагласам тоа. Значи, ортодонцијата не е само естетска работа. Всушност, тука станува збор и за одредени пореметувања, самата аномалија може да доведе до пореметувања на одредени функции во целата таа регија, пореметување на функцијата на говорот, на џвакањето, голтањето и токму заради тоа е неопходно да се оди на ортодонт, да се коригираат ортодонтските аномалии за да не доведат до други пореметувања во регијата на исхрана, дишење и воопшто, во животот.
Навистина треба редовно да се доаѓа да се коригираат аномалиите. Јас можам да кажам дека навистина си ја обожавам работата, бидејќи ортодонтската работа е многу убава од аспект што не е болна компарирано со другите, нема некоја неиздржлива болка при интервенцијата, а после постигнувањето на ефектот секогаш добиваме убави насмевки, задоволни лица и среќни – и деца и родители.
