ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Во текот на оваа година, до први ноември, се родени приближно 800 предвремено родени бебиња, кои уште се нарекуваат и недоносени, прематурни новороденчиња. Тоа претставува речиси една четвртина од сите новородени бебиња на нашата клиника. Од нив, повеќе од 400 бебиња имаа потреба од интензивна терапија“, вели д-р Рената Димитриоска, специјалист педијатар – супспецијалист неонатолог, раководител на Оддел за интензивна нега и терапија на новородени деца на Клиниката за гинекологија и акушерство – Скопје.
Светот вчера го одбележа 17 ноември, Светски ден на предвремено родените деца. Каква е состојбата на Универзитетската клиника за гинекологија и акушерство, која е најголемото родилиште во земјава, колкав е бројот на деца кои се раѓаат предвреме?
Д-р Димитриоска: Универзитетската клиника за гинекологија и акушерство е терциерно ниво на јавна здравствена установа. Тоа значи дека најголемиот дел од високоризичните бремености, од целата држава, се контролираат, следаат и според медицинска индикација може да се заврши бременоста пред полни 37 недели од бременоста. Раѓањето пред 37 полна гестациска недела, спонтано или индицирано, претставува предвремено раѓање. Клиниката покрај одделението за терминските новородени, располага и со голема, опремена единица за интензивна нега и терапија каде се негуваат предвремено родените бебиња.
Подготвеноста за испишување од болницата кај недоносените бебиња се определува според функционалното созревање наместо со критериумите за постигната тежина и коригирана гестациска недела. Многу бебиња ги постигнуваат оптималните физиолошки промени помеѓу 34 и 36 недели, иако постои индивидуална варијабилност
Во текот на оваа година, до први ноември, се родени приближно 800 предвремено родени бебиња, кои уште се нарекуваат и недоносени, прематурни новороденчиња. Тоа претставува речиси една четвртина од сите новородени бебиња на нашата клиника. Од нив, повеќе од 400 бебиња имаа потреба од интензивна терапија.
Секој родител се надева на здрава, уредна бременост и породување, а моментот кога работите нема да одат според очекуваното, може да биде многу вознемирувачки и стресен. Предвремено породување може да му се случи секому, без разлика во која земја живее, каква култура има или социо-економски статус. Имено, секоја година 15 милиони бебиња се раѓаат предвремено ширум светот. Повеќе од еден милион од овие бебиња умираат, а многу повеќе се соочуваат со сериозни, доживотни здравствени предизвици. Каков квалитет на живот имаат овие дечиња, кои се предизвиците пред кои се исправени?
Д-р Димитриоска: Предвреме родено бебе, значи предвреме прекинување на физиолошкиот раст и развој на сите органски системи и нивна функционална незрелост, што го отежнува адаптирањето, транзицијата од животот во матката сега веќе во самостоен живот во надворешниот свет.
И покрај брзиот, динамичен напредок на технологијата и знаењето за грижа кај овие деца, се уште прематуритетот останува прва, водечка причина за смрт до 5-годишна возраст на децата како и водечка причина за долгорочен морбидитет на глобално ниво. Кај дел од преживеаните бебиња, особено колку се порано, со помала недела и со помала родилна тежина, ризикот да настанат здравствени и развојни компликации е повисок: хронични попречености, како што се церебрална парализа, когнитивно оштетување, оштетување на видот и слухот, нарушувања во хранењето, срцеви или респираторни проблеми, како и пречки во однесувањето.
Токму од овие причини, проучувањето на патогените процеси кои водат до предвремено раѓање и развој на превентивни интервенции се приоритетни цели на акушерите истражувачи.
Сепак, да бидеме оптимисти, што е реално, поголемиот дел од овие бебиња преживуваат и се опоравуваат од сите бројни потешкотии и продолжуваат нормално да се развиваат.
Најмалите бебиња често се многу појаки, посилни и поиздржливи одошто можеме да претпоставиме.
Колку долго остануваат предвремено родените бебиња на вашето одделение и кога го имаат првиот контакт со мајката?
Д-р Димитриоска: Периодот на престој на недоносените новороденчиња на клиниката зависи од многу фактори, пред се од гестациската недела на раѓање, колку е „зрело“ бебето, која е неговата родилната тежина, дали настанале и какви се настанатите компликации, како се адаптирало бебето.
Подготвеноста за испишување од болницата кај недоносените бебиња се определува според функционалното созревање наместо со критериумите за постигната тежина и коригирана гестациска недела. Многу бебиња ги постигнуваат оптималните физиолошки промени помеѓу 34 и 36 недели, иако постои индивидуална варијабилност.
Секогаш кога е можно, мајките и бебињата треба да бидат во директен контакт најмалку првите 1-2 часа по раѓањето – контакт кожа на кожа (бебето е голо и се става на кожата на мајката, меѓу нејзините гради), со што се постигнува брза термостабилизација, иницијација на доење, стабилизација на виталните знаци, нормогликемија, зголемена стапка на доење, ги смирува и опушта и мајката и бебето, колонизација со бактериите на кожата на мајката со што се помага бебињата да развијат низа здрави бактерии
Всушност, некои бебиња имаат краток престој, од по една или две недели, и тоа се бебињата кои се родени една или две недели пред веројатниот термин за раѓање, но на екстремно недоносените новороденчиња често им треба повеќе време, месеци – два, три и ретко подолго, се додека се стабилизираат виталните функции.
Првиот контакт со мајката се прави веднаш по раѓањето, доколку здравствената состојба на бебето и мајката се стабилни, но многу почесто е по неколку денови по раѓањето, при првата посета на бебето кога е во инкубатор.
Престојот може да биде и неколкумесечен, денови на неизвесност за родителите, а бескомпромисна борба за вас лекарите кои деноноќно сте со бебињата. Секоја битка е посебна, но што е она што ги поврзува сите предвремено родени бебиња?
Д-р Димитриоска: Секое предвременото раѓање е асоцирано со компромитирање на феталното здравје. Раѓањето настанува во периодот кога треба да биде најбрзиот раст и развој на органите – од средината на вториот триместар до првиот месец од третиот триместар. Од овие причини предвремено родените бебиња, а посебно најмалите, најкревките, најболните се критични новороденчиња, со потреба од примена на дијагностички техники, третмани и методи за нега.
Сите предвремено родени бебиња имаат потреба од континуирано следење и менаџирање на нивната состојба од страна на високоспецијализиран здравствен кадар со примена на соодветна поддршка на функциите на органите.
Mајките на предвремено родените деца често се вознемирени и исплашени. Ризикот од долгорочни компликации, особено нарушувања на невролошките и когнитивните функции е реален, што индицира потреба од редовно следење и спроведување на стручните препораки со цел максимизирање на поволен исход
Кај дел од преживеаните бебиња, особено колку се порано, со помала недела и со помала родилна тежина, ризикот да настанат здравствени и развојни компликации е повисок: хронични попречености, како што се церебрална парализа, когнитивно оштетување, оштетување на видот и слухот, нарушувања во хранењето, срцеви или респираторни проблеми, како и пречки во однесувањето
Глобалната тема за Светскиот ден на предвремено родените 2022 година гласи: „Родителска прегратка: моќна терапија. Овозможете контакт кожа со кожа од моментот на раѓање.“ Кои се бенефитите од контактот кожа на кожа и дали се применува кај нас?
Д-р Димитриоска: За време на бременоста, бебињата се блиску до своите мајки – добиваат топлина, храна, заштита и кислород од телото на нивната мајка.
Секогаш кога е можно, мајките и бебињата треба да бидат во директен контакт најмалку првите 1-2 часа по раѓањето – контакт кожа на кожа (бебето е голо и се става на кожата на мајката, меѓу нејзините гради), со што се постигнува брза термостабилизација, иницијација на доење, стабилизација на виталните знаци, нормогликемија, зголемена стапка на доење, ги смирува и опушта и мајката и бебето, колонизација со бактериите на кожата на мајката со што се помага бебињата да развијат низа здрави бактерии.
Придобивките од негата кожа на кожа, може да траат со години, вклучително подобро однесување на мајката, приврзаност, намалена мајчинска анксиозност, подобрен когнитивен развој на детето.
Како се следат предвремено родените деца по напуштање на болницата? Која е возраста на која се изедначуваат со терминските бебиња и дали родителите треба да стравуваат дека нема да може да ги стасаат нивните врсници?
Д-р Димитриоска: При испуштање од болница, овие деца се советуваат за понатамошно следење зависно од нивната состојба. Следењето е мултидисциплинарно, вклучува регуларни контроли кај педијатар, следење на растот и развојот, контрола и следење на невролошкиот развој, когнитивните функции, контрола на видот и слухот.
Растот и развојот кај предвремено родените деца се изедначува со терминските бебиња на возраст од 3 години.
Mајките на предвремено родените деца често се вознемирени и исплашени. Ризикот од долгорочни компликации, особено нарушувања на невролошките и когнитивните функции е реален, што индицира потреба од редовно следење и спроведување на стручните препораки со цел максимизирање на поволен исход.
