ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Се поголем е бројот на деца кои се соочуваат со некаква ортодонтска неправилност која може да се воочи уште во најрана детска возраст. Дали и кога треба да се посети ортодонт, кога е вистинскот период да се започне со исправување на забите кај децата, кога се носи мобилна, а кога фиксна протеза – одговор на овие и други прашања поврзани со ортодонтските неправилности кај децата побаравме од проф. д-р Габриела Ќурчиева-Чучкова, специјалист по ортодонција, претседател на Македонско стоматолошко друштво и претседател на Здружението на специјалисти по ортодонција, Катедра за ортодонција, Факултет за дентална медицина, „Универзитет Св. Кирил и Методиј“, Клиника за ортодонција, ЈЗУ Универзитетски стоматолошки клинички центар „Св. Пантелејмон“, Скопје.
Најдобри резултати се постигнуваат во периодот на интензивниот раст на детето, а тоа е периодот на мешовита дентиција, кога се менуваат млечните со трајни заби, и периодот на пубертет кога со ортодонтските апарати може да придонесеме да неправилниот раст се пренасочи, модифицира и аномалијата биде коригирана
Проф. Ќурчиева-Чучкова, многу родители имаат дилема кога станува збор за првата посета на ортодонт. Кога е всушност вистинскот период да се започне со исправување на забите кај децата?
Проф. д-р Ќурчиева-Чучкова: Разбирлива е грижата на секој родител за здравјето на своето дете, и дилемата која се наметнува околу прашањето кога да побараат консултативен преглед кај ортодонт. Ортодонтските неправилности се многу чести и можат да се воочат во најрана детска возраст. Родителите треба редовно да посетуваат стоматолог, кој е едуциран да ги препознае раните знаци на појава на ортодонтска неправилност и да го упати детето на специјалистички консултативен преглед кај специјалист ортодонт. Вистинскиот период за започнување со ортодонтски третман зависи од видот на неправилноста. Дали и кога треба да се започне со третман е одлука на специјалист ортодонт. Но секако, многу важно е да се преземат превентивни мерки за да се спречи потешка форма на неправилност што ќе услови подоцна долготраен и макотрпен процес на корекција на истата.
Кои се причините кои доведуваат до појава на криви заби и неправилни вилици?
Проф. д-р Ќурчиева-Чучкова: Причинителите за ортодонтските неправилности се различни, предизвикани од различни фактори во периодот на активниот раст и развој на детето. Го нагласувам терминот неправилност, бидејќи ортодонтските аномалии не претставуваат болест ниту се предизвикани од патолошки агенс, туку се резултат на фактори кои го реметат нормалниот тек на растот и развојот на детето. Наследните фактори играат значајна улога, но не се единствениот фактор за појава на одредена ортодонтска неправилност. Голем дел од аномалиите се резултат на специфични фактори, што подразбира општи заболувања, од најбезазлени настинки до хормонални заболувања, повреди на виличниот зглоб, дисфункција на мускули. Но исто така може да бидат причинети и од неправилната исхрана, лоши навики на цицање цуцла или прст, неправилно обавување на основните функции (дишење, голтање, џвакање).
Повреди во раното детство, при спортување, возење точак и др. може да доведат до фрактури (поткршување) на млечните или трајни заби, губење или набивање на млечен или траен заб, особено во пределот на секачите (предните запчиња). Ова пак ќе доведе до оштетување и доцна ерупција на перманентните заби. Во пределот на катниците предвремен губиток на млечни заби поради ненавремено санирање на кариосни лезии доведува до губење на просторот за правилно никнување на трајните заби.
Рано поставена дијагноза, користење на сите дијагностички алатки кои ни се на располагање (исцрпна анамнеза, клинички преглед, рентгендијагностика, фотоанализа, функционални испитувања), добро познавање на биолошките механизми на движење на забите и правилна употреба на ортодонтските биомеханички сили, неминовно ќе не доведат до посакуваните функционални и естетски резултати, задоволен пациент со прекрасна насмевка
На што треба да реагираат родителите, како да ја препознаат раната потреба од ортодонт кај нивното дете и зошто е битна раната интервенција?
Проф. д-р Ќурчиева-Чучкова: Во претшколска возраст најчеста неправилност која ја приметуваат родителите се искривени запчиња истурени нанапред, а причината за тоа може да се лошите навики кои веќе ги споменавме. Секако во тие случаи треба да се побара консултативен преглед кај ортодонт, затоа што особено значајна е правилна и навремена дијагноза. Доколку се работи за аномалија предизвикана од неправилни функции или лоши навики, раното препознавање и раниот третман со миофункционални апарати ќе биде од огромна полза во спречување на потешки форми на аномалии во адолесцентниот период. Понатаму, во периодот на смена на млечните со трајни заби, доколку се примети дека заб во горната вилица е искосен навнатре и кога детето загризува забот од долната вилица го вклештува горното запче, веднаш треба да се појде кај ортодонт за отклонување на состојбата. Кога се работи за неправилности кои се наследени, а воочливи многу рано, како што е истурена долна вилица нанапред раното дијагностицирање и раниот третман исто така ќе му обезбедат на детето правилно усмерување на растот. За тоа имаме широк дијапазон на ортодонтски апарати, кои ни се на располагање за да коригираме најразлични аномалии.
Кога има најдобри резултати од носењето протеза?
Проф. д-р Ќурчиева-Чучкова: Најдобри резултати се постигнуваат во периодот на интензивниот раст на детето, а тоа е периодот на мешовита дентиција, кога се менуваат млечните со трајни заби, и периодот на пубертет кога со ортодонтските апарати може да придонесеме да неправилниот раст се пренасочи, модифицира и аномалијата биде коригирана.
Но секако во овие два периоди користиме различни видови ортодонтски апарати. Во најрана детска возраст, од 6-годишна возраст, тоа се мобилните ортодонтски апарати и миофункционални апарати, додека во периодот на трајна дентиција, по 12-годишна возраст, фиксни ортодонтски апарати.
Со мобилните ортодонтски апарати делуваме во периодот на мешовита дентиција, период на смена на млечни со трајни заби. Најповолно време за започнување со третманот е осумгодишна возраст. Но кај потешките форми на наследни скелетни аномалии терапијата треба да започне многу порано, односно уште во предучилишна возраст, околу 5-годишна возраст
До кој период, возраст на детето, може да се реши проблемот со мобилна протеза, а кога е веќе доцна?
Проф. д-р Ќурчиева-Чучкова: Со мобилните ортодонтски апарати делуваме во периодот на мешовита дентиција, период на смена на млечни со трајни заби. Најповолно време за започнување со третманот е осумгодишна возраст. Но кај потешките форми на наследни скелетни аномалии терапијата треба да започне многу порано, односно уште во предучилишна возраст, околу 5-годишна возраст.
Мобилните апарати може да бидат користени и кај поблаги форми на аномалии и во трајната дентиција, но кај потешките скелетни форми третманот го продолжуваме со фиксни апарати. Кај најтешките форми применуваме ортопедски сили, и ортодонтска припрема за хируршки третман.
Генерално, колку долго се носат фиксните протези (иако секој случај е индивидуален) и што се случува откако ќе се извади протезата? Дали ретејнер (позиционер) е задолжителен, колку долго се носи и во кој период од денот?
Проф. д-р Ќурчиева-Чучкова: Како што и споменавте, секој пациент треба да се посматра индивидуално, според тежината на ортодонтската аномалија. Но просечното време на третман со фиксни ортодонтски апарати е околу две години. По завршување на третманот многу е важно резултатите да бидат стабилни, а тоа ќе зависи од правилната дијагноза и правилно одредениот третман. Но секако, по третманот користиме апарати кои ни обезбедуваат одржување на стабилна посттретманска состојба, кои ги нарекуваме ретенциони апарати. За таа цел може да се користат мобилни апарати, фиксни ретејнери кои се прикачуваат на предните заби од внатрешната страна, и сплинтови. Времето на носење на ретенционен апарат е најмалку двојно од времетраењето на активниот ортодонтски третман, но кај потешки аномалии и многу подолго. Па не ретко велиме ортодонтската ретенција е доживотна. Но тоа не треба да биде нешто кое ќе ги застраши пациентите и нивните родители, со помисла дека ортодонтскиот третман е неизвесен во крајниот резултат. Напротив, рано поставена дијагноза, користење на сите дијагностички алатки кои ни се на располагање (исцрпна анамнеза, клинички преглед, рентгендијагностика, фотоанализа, функционални испитувања), добро познавање на биолошките механизми на движење на забите и правилна употреба на ортодонтските биомеханички сили, неминовно ќе не доведат до посакуваните функционални и естетски резултати, задоволен пациент со прекрасна насмевка.
За крај, последно но не и најмалку битно, дозволете да Ви го честитам неодамнешниот избор за претседател на Македонското стоматолошко друштво и да Ви посакам успешен мандат со бројни реализирани проекти од Вашата програма. Што е она на кое ќе се концентрирате во наредниот период?
Проф. д-р Ќурчиева-Чучкова: Ви благодарам за честитките. Изборот за претседател на Македонско стоматолошко друштво, претставува голема чест за мене, земајќи предвид дека предлогот за претседател на МСД и поддршката ја добив не само од членовите на Здружението на специјалисти по ортодонција на кое сум претседател, туку и од членовите на специјалистичките здруженија при МСД. Оваа функција со себе носи огромна одговорност, но истовремено е и предизвик за иницијативи и ангажман во афирмирање на стоматолошката дејност во Република Северна Македонија. Со заеднички ангажман на претседателите на специјалистичките здруженија и членовите на Управниот одбор на МСД ќе се залагаме за меѓународно признавање и зачленување на МСД и специјалистичките здруженија во балкански, европски и светски стоматолошки и специјалистички асоцијации, ќе се залагаме и за решавање на актуелни прашања од сферата на стоматолошка дејност и специјалистичките дејности, како и организирање настани на актуелни теми кои ќе побудат интерес за активно учество кај сите колеги од стоматолошката фела.
