Оние што во моментов се „крчкаат“ на плус 40 степени целзиусови апсолутно се свесни за ефектите што високите температури ги имаат врз нашите тела — од отечени стапала, забрзан пулс и вртоглавица до општа слабост и хроничен замор. Но, сè повеќе докази укажуваат дека екстремната топлина влијае и врз нашето ментално здравје, што често останува занемарен аспект.
Според психологот и психотерапевтот Андреа Бенеке, високите температури го влошуваат стресот, придонесуваат за нарушувања во спиењето и симптомите на веќе постоечки ментални нарушувања. Луѓето стануваат чувствителни, ранливи, а нервниот систем е под постојан притисок. Овој облик на „топлински стрес“ влијае на целото тело, вклучително и на мозокот.
Жештините не влијаат само физички – менталниот стрес кај децата и младите значително се зголемува во услови на високи температури. Раздразливост, немир, проблеми со концентрација, нарушувања во спиење, агресија, депресивни расположенија, социјално повлекување, емоционална ранливост и импулсивно однесување се почести и поинтензивни кај адолесцентите кога надвор е претопло
Кога дневните температури надминуваат 30 степени целзиусови и не паѓаат под 20 степени преку ноќта, телото нема доволно време да се регенерира и олади. Таквите услови можат да станат опасни, особено за ранливите групи, претставувајќи сериозен ризик и за телото и за умот.
Според податоците на Германското здружение за психијатрија и психотерапија, психосоматика и неврологија (DGPPN), агресивното однесување е почесто, а итните приеми во психијатриски установи значително се зголемуваат за време на жештините. Исто така, бројот на самоубиства расте за време на екстремно топли периоди, што дополнително алармира за сериозноста на проблемот.
Особено се загрозени лицата со ментални нарушувања
Стручњаците нагласуваат дека лицата што страдаат од тешки ментални заболувања имаат тешкотии да се заштитат од топлината, било поради ограничената способност за организација, неможноста да препознаат опасност или едноставно поради социјалната изолација. Тие честопати немаат пристап до климатизирани простории, не внесуваат доволно течности или забораваат на основните потреби за себезаштита.
Затоа, менталните заболувања се сметаат за еден од најважните ризик-фактори кога станува збор за смртни случаи поврзани со топлотни бранови. Ако некој ваш близок се соочува со ваков предизвик, важно е да го следите и поддржите — не само физички, туку и емоционално. Разговор, внимание и практична помош (вода, ладна просторија, лесна облека) можат да спасат живот.
Децата и адолесцентите се најосетливи – потребна е посебна грижа
Децата и адолесцентите се особено чувствителни на високите температури, бидејќи нивниот механизам за терморегулација не е целосно развиен. Се потат помалку, што го намалува природниот капацитет на телото да се лади, а брзо дехидрираат, што дополнително го зголемува ризикот од топлотен удар, пад на крвниот притисок, проблеми со срцето, па дури и губење на свест.
Но, жештините не влијаат само физички – менталниот стрес кај децата и младите значително се зголемува во услови на високи температури. Раздразливост, немир, проблеми со концентрација, нарушувања во спиењето, агресија, депресивни расположенија, социјално повлекување, емоционална ранливост и импулсивно однесување се почести и поинтензивни кај адолесцентите кога надвор е претопло.
Овие промени може да се забележат и кај обично весели, мирни и стабилни деца. Важно е родителите, старателите и наставниците да ги следат овие сигнали и да не ги отфрлаат како „разгаленост“ или „фаза“. Детето можеби не знае како да го изрази своето телесно или психолошко незадоволство, па тоа се манифестира преку несоодветно однесување.
Што можете да направите?
- Обезбедете доволно течности – често нудете вода, дури и кога детето не бара;
- Избегнувајте излегување на отворено меѓу 11 и 17 часот;
- Облечете лесна, светла и памучна облека;
- Ограничете го времето пред екран, кое дополнително ја зголемува раздразливоста;
- Обезбедете мирна и поладна средина за спиење;
- Бидете емпатични – прашајте, слушајте, забележувајте;
- Ако детето покажува поинтензивни симптоми – консултирајте се со стручно лице (педијатар или психолог).
