ПИШУВА:
М-р Марина Крстиќ,
специјален едукатор – рехабилитатор
магистер по образование на надарени и талентирани
♦♦♦♦♦♦♦
Форми на работа со надарени ученици
Системот на редовно школување, образовниот процес и активностите се „прилагодени“ на потребите на просечното дете – ученик. Надарените деца се вклучени во редовниот образовен систем и образованието во нашата држава, а за секое такво надарено дете би требало да се направи индивидуална наставна програма која заеднички би ја изработиле наставниците и стручните соработници од училиштето во кое надареното дете учи. Земјите од Европската заедница и Северна Америка пред долго време ја сфатија важноста на наставата и наставните програми засновани на индивидуален пристап кон ученикот кој е надарен, па ваквите наставни програми редовно се спроведуваат за надарените деца од предучилишна и училишна возраст.
Надарените деца ги надминуваат другите деца во когнитивниот развој на иста хронолошка возраст, па затоа им е тешко да најдат пријатели меѓу врсниците. Освен тоа, надарено дете кое слуша настава според редовната училишна програма многу брзо ја совладува и почнува да му е досадно на часовите, што го прави хиперактивно, често почнува да смета во текот на наставата и го привлекува вниманието кон себе. Со тоа надареното дете всушност покажува дека сака да соработува, но само на прилагоден начин за него. Најлесен начин да се премости јазот помеѓу нивните интензивни потреби и училишната програма е воведување на дополнителни форми на работа и дополнителна литература за надарените ученици.
Многу стратегии, односно форми на работа се покажаа ефикасни во работата со надарени ученици, а ова се само некои од најлесните:
♦ Работа на проекти – Во проектното планирање на воспитно-образовната работа, на децата им се поставува одреден тип на задачи, или сами си ја поставуваат, самостојно ја извршуваат, при што им помагаат прецизно изработените подзадачи и создавањето поволни услови за практичното спроведување на избраната активност. Корисно е проектот да има своја крајна цел или производ (самоизработен предмет, цртеж и сл.) како и да се измисли игра, која ќе служи за учење и на децата кои не биле вклучени во проектот. Надареното дете обично ја презема улогата на истражувач. Навлегува во еден дел од проектните активности и многу активно и длабоко учествува во него. Таквата работа бара поголема широчина и длабочина од него во пристапот, и ангажирање на различни вештини. Од надарено дете се очекува да изрази иницијатива и самостојност во реализација на проектот.
♦ Работа во мали групи – Многу е важно надарено дете да научи да работи со други деца на различни начини, како во практични така и во социјални активности. Работата во мали групи со деца со слични способности, но различни хронолошка возраст, е многу погодна за различни активности (на пр. уредување училишни билборди или „весници“, организирање тематски изложби и сл.), вклучување во активности кои бараат претходно планирање, истражување, идеи за можни начини за решавање на сложени проблеми, организирање интересни дискусии, како што се предностите и недостатоците на некој пронајдок итн.
♦ Индивидуална работа – Надарените деца брзо учат и сè што им е дадено го прават брзо, па затоа е потребно повремено проширување на основната програма што ја реализираат поединечно или во пар со уште едно надарено дете. За таа цел би било добро да им се дозволи да работат со компјутер и специјални работни листови за надарени деца.
Надареното дете обично ја презема улогата на истражувач. Навлегува во еден дел од проектните активности и многу активно и длабоко учествува во него
♦ Други активности – Овие активности се многу важни бидејќи му дозволуваат на надареното дете да стекне нови предизвикувачки искуства. Ова особено вреди ако групата што учествува во таквите активности е мала за да може наставникот да посвети повеќе време на одредено дете, а активностите се невообичаени, комплицирани и напорни. Други активности може да вклучуваат различни игри, квизови и пократки специјализирани програми за надарени ученици.
♦ Дополнителна настава – На надарените деца им требаат посебни средства и материјали за работа (книги, сложени логички и дидактички материјали, мултимедијален компјутер, работни листови за надарени и сл.) кои се во функција на ангажирање на нивните специфични способности, посложени од вообичаените материјали во воспитно-образовната работа. Тоа значи дека наставникот мора (со помош на родителите и стручните соработници) да собираат дополнителни материјали за работа на одредена тема, доколку сакаат успешно да работат со надареното дете.
Постојат уште голем број на специфични форми и методи на работа со надарените ученици со кои се искористува и унапредува целокупниот потенцијал кои го поседуваат надарените, а со тоа истите правилно се насочуваат и се избегнуваат проблемите кои можат да се појават кај надарените токму поради неправилното третирање на надареноста.
