ПИШУВА:
М-р Марина Крстиќ,
специјален едукатор и рехабилитатор
магистер по образование на надарени и талентирани
„Перфекционизмот не е спроведување на совршеност, тој е емоционално убедување дека совршенството е само пат кон лично прифаќање, ако сум совршен ќе бидам прифатен како личност“
– Д-р Том Гриспун –
Сите ние сакаме нашите деца барем малку да се стремат кон совршенство.
Квалитетот на работата е разумна цел, но совршеноста, перфекционизмот оди малку подалеку. Тој не остава простор за грешка. Резултатите треба да бидат најдобри.
Перфекционизмот кај надарените обезбедува малку задоволство и доведува до многу самокритика. Кај нив совршенството е нешто реално, остварливо, но чувството за доживување на совршенството е невозможно.
Перфекционизмот кај надарените претставува една комплексна појава која може да доведе до напредок кај нив, но може да биде причина за многу понатамошни проблеми
Притисоците кај надарените од страна на перфекционизмот може да доведат и до високо постигнување, но и до проблеми. Чувството кај нив да се биде совршен може да потекнува и од прекумерните пофалби кои ги слушаат од возрасните во нивната околина или пак од континуираните успеси кои ги постигнувале. Па, така, малите отстапувања ќе придонесат овие деца да не се чувствуваат доволно добри, со што ќе се спречи преземањето на ризик и страв од неуспех како и страв дека резултатот нема да биде совршен.
Истражувањата покажуваат дека перфекционизмот е доста присутен кај надарените лица поради нивната тенденција кон идеализам, совршенство, како и тенденција кон дихотомно размислување. Перфекционизмот е честа причина за многубројни проблеми кај надарените. Перфекционизмот одамна се смета за заедничка карактеристика на надарените деца. Roedel (1984) го наведува перфекционизмот како причина за ранливоста на високо надарените деца. Опишува како надарените деца страдаат кога ќе ги постават пред себе невозможните и превисоките цели за постигнување. Високите стандарди, поврзани се со високиот критицизам спрема сопствениот успех и ја смалуваат веројатноста за пофалба на самиот себе, што води до чувство на вина, анксиозност и до негативни емоции, (K. Vehovec; Rončević, 2003).
Потребно е да им помогнеме и да ги заштитиме надарените од нуспојавите на перфекционизмот, особено на невротскиот, да се обидеме да ги отстрануваме факторите кои ја предизвикуваат оваа појава и да се насочиме кон активно, ефикасно и ефективно поттикнување и развивање на врвните способности на надарените кои се од непроценлива важност за целокупното општество
Всушност, надарените деца се супериорни во однос на интелигенцијата со нивните врсници и оваа супериорност се забележува во академските достигнувања и во другите области. Сето ова ги прави повеќе ранливи, склони кон перфекционизам, а и често се охрабрувани за нивниот перфекционизам од страна на родителите и наставниците.
Нивната супериорна интелигенција исто така им овозможува да ја прикријат својата емотивна вознемиреност. Возрасните се често премногу импресионирани од нивната интелигенција и не обрнуваат внимание на нивниот емотивен живот. Надарените се стремат да го одржуваат својот напредок, но тоа се отежнува од преголемата потреба за совршенство, станува неподнослив товар наместо природен процес. Кај нив постои голем страв при донесувањето на одлуки кои се базираат на перфекционистичките чувства. Надарените перфекционисти често тврдат дека уживаат во своето учење и во своите способности, но тие толку многу ги кријат своите емоционални блокади и само бегаат од чувството на срам, (Sorotzkin, 2005).
Користејќи го инструментот APS-R во истражување во Kина на надарени ученици и ученици кои не се надарени, на возраст од 7 до 12 години, добиени се резултати дека перфекционизмот е повеќе распространет кај надарените ученици отколку кај оние ученици кои не биле надарени, меѓутоа исто така добиен е резултат дека позастапен е здравиот перфекционизам кај надарените ученици отколку невротскиот, (Chan, 2011).
Надарените деца се супериорни во однос на интелигенцијата со нивните врсници и оваа супериорност се забележува во академските достигнувања и во другите области. Сето ова ги прави повеќе ранливи, склони кон перфекционизам, а и често се охрабрувани за нивниот перфекционизам од страна на родителите и наставниците
Кај надарените деца кај кои има присуство на перфекционизам се манифестираат следните карактеристики:
-
емоционални карактеристики: изразито самокритични, многу осетливи на критика, лесно се засрамуваат, имаат силно чувство на некомпетентност, ниско ниво на самопочитување, загриженост, силна анксиозност, прекумерни реакции и за најмал неуспех, тешко прифаќаат пофалби бидејќи сметаат дека задачата не е завршена како што треба, се жалат на главоболки;
-
поставување на високи стандарди: нереално високи очекувања од себе, нереално високи стандарди или непотребно ригидни, потешкотии во донесувањето на одлуки, потешкотии во одвојувањето на важното од неважното и потешкотии во одредувањето на приоритет, не се потполно сигурни во своите постапки и одговори, често го одложуваат реализирањето на задачите;
-
одложување: одложување или намерно избегнување на стресни ситуации и тешки задачи, уште од самиот почеток го одложуваат реализирањето на задачите, секогаш почнуваат одново, од почеток;
-
мотивација: повеќе се мотивирани од желбата за избегнување на неуспех отколку од желбата за постигнување на успех;
-
самоевалуација: сопствената вредност и евалуација зависат и одредени се исклучиво од успехот, се или ништо евалуација, кај која се што не е совршено се оценува како неуспех.
Како и да е, перфекционизмот кај надарените претставува една комплексна појава која може да доведе до напредок кај нив, но може да биде причина за многу понатамошни проблеми. Во секој случај потребно е да им помогнеме и да ги заштитиме надарените од нуспојавите на перфекционизмот, особено на невротскиот, да се обидеме да ги отстрануваме факторите кои ја предизвикуваат оваа појава и да се насочиме кон активно, ефикасно и ефективно поттикнување и развивање на врвните способности на надарените кои се од непроценлива важност за целокупното општество.
