ПИШУВА:
М-р Марина Крстиќ,
специјален едукатор – рехабилитатор
магистер по образование на надарени и талентирани
♦♦♦♦♦♦♦
Диспраксија е тешкотија или незрелост во организирањето на движењата, што доведува до нарушување на јазикот, перцепциите и мислењето. Невролошки е детерминирана и се јавува поради нерамномерниот, дисхармоничен развој на деловите на кората на големиот мозок, церебралниот кортекс, одговорни за моторните вештини, што го отежнува брзото пренесување на информациите при извршување на намерно планирани движења, односно нехармонично изведување на праксичките активности. Праксичката активност е застапена, но таа е дисхармонична и недоградена во своето изведување.
Децата со развојна диспраксија првично оставаат впечаток на неспретно дете за разлика од децата на неговата возраст. Моторната координација на детето, како и фините и груби моторни вештини, се значително под очекуваното ниво во однос на возраста и општата интелигенција на детето. Децата со диспраксија всушност не можат да му наложат на своето тело да се движи со саканата брзина, движењата се реализираат, но бавно и нестабилно, неспретно. Диспраксија е нарушување или незрелост во организирањето на движењата, се јавуваат пречки во разбирањето на информациите што се добиваат, како и потешкотии во поврзувањето на информациите со соодветната активност. Како дел од развојната диспраксија, се појавуваат потешкотии во организирањето на волевите насочени активности во областа на движењата. Има недоволна јасност во извршувањето на дејството, неговиот интегритет и еластичност. Синкинезиите се јавуваат во друга мускулна област каде не треба да ги има. Детето има нарушен однос помеѓу идејата за неопходното дејство и неговото непосредно извршување. Диспраксичните деца имаат изразена хипотонија – намалена мускулна сила и издржливост. Децата со диспраксија најчесто имаат потешкотии во аудитивната и визуелната перцепција.
Диспраксија е нарушување или незрелост во организирањето на движењата, се јавуваат пречки во разбирањето на информациите што се добиваат, како и потешкотии во поврзувањето на информациите со соодветната активност
Диспраксичните деца обично имаат комбинација од проблеми:
- Планирање на движење и свесност за просторот и околината;
- Перцепција;
- Проблеми со говорот;
- Учење, размислување и помнење: тешкотии во планирањето и организирањето на мислите и концентрацијата, внимание, концентрација, помнење се краткотрајни;
- Координација на различни делови од телото;
- Латерализација (амбивалентност);
- Ракопис.
Третманот на децата со диспраксија мора да биде индивидуален и јасно дефиниран. Проценката на психомоторната организираност, праксичката организираност, гностичката организираност и практогностичката организираност мора да се направи прецизно и добро. Ова ни открива до кој степен и на кој начин е нарушена праксијата на детето и во која насока понатаму треба да се работи
Во зависност од симптоматологијата што доминира според Валтон (Walton) постојат четири форми на појава на диспраксија:
- Објективна апраксија – детето не е во можност да го прилагоди своето движење на самата структура на предметот (не може да облече џемпер, раката наместо во ракав ја става во отворот за главата, скоро секогаш го облекува наопаку итн.). Децата имаат голем проблем во комбинирање на односите во субјективниот и објективниот простор.
- Апраксија на органите – децата не се во можност да изведуваат движења со одредени органи (невролошка апраксија), особено јазикот и очите. Не можат да следат прст со очите, не се во состојба да го исплазат јазикот, имаат проблем со голтање на лекови (букална апраксија) итн.
- Постурална апраксија – се манифестира со појава на проблеми при извршување психомоторни активности кои се дадени по налог. Детето налогот го разбира, но проблемите се појавуваат кога треба да се изведе моторната активност.
- Вербална апраксија – се јавува во вид на потешкотии во пределот на говорната мускулатура. Децата подоцна го развиваат говорот, говорниот речник долго време е на елементарно ниво.
Третман
Третманот на децата со диспраксија мора да биде индивидуален и јасно дефиниран. Проценката на психомоторната организираност, праксичката организираност, гностичката организираност и практогностичката организираност мора да се направи прецизно и добро. Ова ни открива до кој степен и на кој начин е нарушена праксијата на детето и во која насока понатаму треба да се работи.
Активности кои се користат во третманот на диспраксиите:
- Психомоторна реедукација
- Вежби за латерализација
- Вежби за ритам
- Вежби за субјективен и објективен простор
- Вежби за стимулација на сознајни функции, вештини
- Психомоторна прогресивна релаксација
- Логопедски третмани
