ПИШУВА: Науч. сор. д-р сци. Татјана Зорчец
психолог, специјалист по клиничка психологија, доктор на медицински науки
ЈЗУ Клиника за детски болести, Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
Тиковите се дефинираат како повторливи, неритмички серии на движења, од неволна природа, на една или повеќе мускулни групи. Тие се ненадејни грчења, движења или звуци кои децата ги повторуваат во одреден временски период. Може да се јават на кој било дел од телото, да го менуваат местото на манифестирање, како и фреквенцијата на јавување. Во принцип, тиковите се случуваат секојдневно и предизвикуваат значителен стрес за детето и неговото семејство.
ПОДЕЛБА
Генерално тиковите се делат на моторни или звучни. Исто така, постои разлика помеѓу:
- транзиторни тикови кои се случуваат во краток временски период, обично во раното детство и постепено исчезнуваат или влегуваат во спонтана ремисија
- хронични тикови кои траат подолг временски период и присутни се во облик на еден или неколку едноставни или сложени тикови и
- синдромот на Жил де ла Турет кој е сложен, комплексен тик, кој се карактеризира со повеќе физички или моторни тикови и најмалку еден звучен тик.
Се претпоставува дека на појавата на тиковите влијаат повеќе чинители како емоционални, генетски, хемиски и еколошки
Тиковите може да бидат и едноставни или комплексни. Едноставниот моторен тик вклучува само една мускулна група и се манифестира како трепкање, движење на главата во одреден правец, мрдање со грбот, вратот, образите, усните итн. и речиси секогаш е фокусиран на горниот дел од телото. Едноставниот звучен тик вклучува поткашлување, душкање, шмркање, гровтање, пискање итн. Комплексните моторни тикови се јавуваат кога има контракција на повеќе од една група на мускули, како разни необични движења, бизарни манири и може да вклучува неколку екстремитети. Комплексните звучни тикови вклучуваат повторување на повеќе звуци, зборови или цели фрази, а можно е и ненамерно повторување на непристојни зборови или т.н. копролалија.
ЗАЧЕСТЕНОСТ
Тиковите може да се јават насекаде на телото и нивната зачестеност може да биде помеѓу еднаш и 200 пати во минута. Тие се разликуваат од стереотипите, компулсиите, рутините и ритуалите. Општо земено, можеме да кажеме дека разликата помеѓу овие манифестации е во нивото на свесноста и контролата, која генерално кај тиковите е лимитирана. Но, за тиковите се врзани и повеќе парадоксални факти, меѓу кои дека тиковите се јавуваат на мускулите кои волево можеме да ги контролираме и дека нивно манифестирање донекаде може да биде намерно потиснато или физички спречено во краток временски период.
Тиковите може да бидат и едноставни или комплексни. Едноставниот моторен тик вклучува само една мускулна група и се манифестира како трепкање, движење на главата во одреден правец, мрдање со грбот, вратот, образите, усните итн. и речиси секогаш е фокусиран на горниот дел од телото
ПРИЧИНИТЕЛ
Причинителот за појавата на тиковите кај децата засега се уште не е откриен. Се претпоставува дека на појавата на тиковите влијаат повеќе чинители како емоционални, генетски, хемиски и еколошки. Како придружни појави на тикот неретко се јавуваат и нарушување на вниманието со или без хиперактивност, опсесивно-компулсивно растројство, покачено ниво на анксиозност и депресивно расположение.
Во наредното продолжение:
Науч. сор. д-р сци. Татјана Зорчец: Третман, прогноза и мултидисциплинарен пристап за постигнување на елиминација на тикот
