ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
мастер логопед
„Завод за рехабилитација на слух, говор и глас“ – Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
ПРВИТЕ ЗБОРОВИ И ПРВИТЕ ДЕТСКИ РЕЧЕНИЦИ (1)
Првите зборови детето ги изговара скратено, разгалено и неправилно. За ваквите кажани зборови, родителите не треба да бидат загрижени и да бараат од малото дете да ги изговара целосно и правилно. Тоа знае да каже место вода – „бу“, место пиле – „пи“, сок – „ток“, падна – „па“, маче – „мате“ и слично. Ваквите први зборови за него претставуваат смисол за цела реченица, и најчесто ги изразува основните потреби и желби. Кога ова ќе се постигне, родителите треба да бидат среќни, затоа што укажува на тоа да нивното дете почнува самостојно да мисли и самостојно да го осознава светот околу себе.
Пример: кога детето ќе го види таткото тоа кажува „та“ , се радува, се насмевнува и плеска со рачињата. Детето на овој начин ја изразува својата мисла и желба и сака да ни каже: „Гледајте тато дојде, сакам да си играм со тато“ и слично.
Идното време, кое ние сите го користиме како активност која ќе се случи во иднина, децата потешко го разбираат и поретко го употребуваат во говорот, од причини што не го разбираат доволно
Малото дете преку првите зборови изразува цела реченица, така тоа зборува… Ваквиот начин на комуницирање може да трае околу половина година, а потоа почнува да употребува и поголем број на зборови во една реченица.
Во периодот помеѓу 1,5 и 2,5 години детето може да ги изговара лицата кои се наоѓаат во неговата близина (мама, тато, дада, бебе, баба), а и предметите кои ги гледа, кои ги допира и кои ги користи (маса, шише, стол, ламба, врата). Некои од зборовите се уште ќе бидат разгалени и неправилни, но затоа пак почесто ќе ги изговара во текот на денот и полесно ќе може да ги артикулира. Оние зборови кои се кратки, лесни за изговор, и во кои има поголем број на самогласки во слоговната група на зборот, тие многу полесно и почесто ќе ги изговара во текот на денот. Ќе забележиме дека во текот на многу краток период некои од нив и правилно ќе бидат изговорени.
Во овој период, и подоцна до завршени 3 години детето постепено учи и совладува веќе различни видови на зборови. Најпрво почнува да ги кажува именките, а потоа глаголите. Како расте и како се развива ќе слушаме дека употребува и придавки, заменки, сврзници и на крај ќе слушнеме дека може да го употребува бројот (да набројува предмети).
Пример:
-
Види таму има куче
-
Дај ми капа
-
Дојди брзо
-
Сакам вода во чаша
Малите деца често знаат да прават граматички грешки. Ова се нарекува „аграматизам“, но тоа е таква форма на аграматизам што ја толерираме и ја ставаме во природна појава која го прати говорниот развој на детето. Како родителите му зборуваат и му се обраќаат со правилен граматичен говор, така и аграматизмот полека ќе почне да се повлекува
Почнува да ги користи одречните, заповедните, прашалните и потврдните реченици. На поставено прашање: Дали сакаш сок? Тоа одговара: Да, сакам сок.
Може да се појават потешкотии кога зборовите и речениците треба да се изменат доколку се употреби „времето“ како зборовна категорија (во кое време се случува некоја активност или дејствие).
Идното време, кое ние сите го користиме како активност која ќе се случи во иднина, децата потешко го разбираат и поретко го употребуваат во говорот, од причини што не го разбираат доволно. Па често, ќе приметиме дека прават грешки кога зборуваат, а се трудат да го вметнат идното време. Кога го слушаме од страна како зборува ни изгледа невообичаено, кога сака да се изрази во идно време. Често знаат да прават граматички грешки. Ова се нарекува „аграматизам“, но тоа е таква форма на аграматизам што ја толерираме и ја ставаме во природна појава која го прати говорниот развој на детето. Како родителите му зборуваат и му се обраќаат со правилен граматичен говор, така и аграматизмот полека ќе почне да се повлекува.
◊◊◊◊◊◊◊
