ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
ЈЗУ „Завод за рехабилитација на слух, говор и глас“ – Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
За да се развие говор и за да биде правилно насочен кон друго лице, со јасна одредена цел, потребно е да има развиено интелектуално ниво, емоционални капацитети, но и правилно поставен говорен апарат. Развиеноста на интелигенцијата е потребна да ги развие мисловните процеси кај детето, но и да ги развива искуствата кое ги стекнало во тек на разговорите. На овој начин се оформува вербализацијата.
Секое едно дете се разликува од друго дете кое има умерена ментална ретардација. Не можат да се пронајдат две потполно исти деца, со исти потешкотии, кај едното дете може да има поизразени симптоми во клиничката слика, а кај другото дете може да има блага форма на нарушувања
Емоционалните капацитети, кои се и најчесто во позитивна корелација со интелигенцијата, прават да се направи сила за полесно да можат да се насочат мисловните процеси, и истовремено да се развие мотивацијата за говорните активности. Централниот нервен систем, особено во долниот фронтален предел, повеќето лево, и органите преку кои се прави фонацијата и артикулацијата, во заемно дејство со чулата, ја овозможуваат вокализацијата на зборовите и вокализацијата на самите мисли кои детето треба да ги каже.
Децата со умерена ментална ретардација, без оглед на нивната календарска возраст, не се во состојба да развијат ниво на логично мислење. Кај овие деца се јавува способноста да ги поврзат гласовите со содржината и да формираат гласови кои нешто означуваат.
Говорот им е поставен на скалилото на првиот сигнален систем и одговара на ниво на конкретно мислење.
Тоа значи да можат да го одделат она што прави означување – гласовен комплекс, збор, од она што означува предмет или перцепција.
Преку гласовните комплекси и преку зборовите, детето може да ја пренесе информацијата за дадена ситуација која ја гледа. Но, содржината која треба да ја каже и која овозможува одреден мисловен процес, не претставуваат предмет на неговите мисловни операции. Тоа значи да нивото на говорот, кој треба да го има детето со умерена ментална ретардација, се движи само во сферата која го условува преоперативното мислење.
Децата со умерена ментална ретардација покажуваат незрела мускулатура, незрело созревање и сите овие движења потребни за говор се забавени. Не само што се забавени, туку се забележуваат и мноштво на синкинезии – тоа се несакани нус појави – движења, или едноставно кажано непотребни движења на говорната мускулатура
Овие деца имаат незрела мускулна структура. Тоа е и една од причините за забавен развој на фонацијата и воопшто на вербализацијата. Движењата на говорните органи зависат од нивната зрелост, зрелоста на севкупната нервно-мускулна маса поврзана со фонаторната и оралната мускулатура на детето. Говорната мускулатура, особено устата и јазикот се одговорни за најфините диференцирани движења кои со тек на време, тие треба да се автоматизираат и да се употребат за свесно усмерена комуникација.
Децата со умерена ментална ретардација покажуваат незрела мускулатура, незрело созревање и сите овие движења потребни за говор се забавени.
Не само што се забавени, туку се забележуваат и мноштво на синкинезии – тоа се несакани нус појави – движења, или едноставно кажано непотребни движења на говорната мускулатура.
Совет: Секое дете со умерена ментална ретардација треба да биде подложено на вежби за реедукација на психомоториката и секако дека е потребен логопедски третман, без оглед на тоа на кое ниво е развиен говорот. Треба да се работи на поттикнување и на развивање на нивниот говор, да се развива како внатрешниот, така и надворешниот говор. Преку логопедскиот третман ќе се овозможи зацврснување и јакнење на говорната мускулатура, ќе се добие добра орална мускулна организација и се прават понатамошни можности за развивање на говорот. Доколку се почне со работа од страна на стручно лице, се работи и на превенирање на самото нарушување, кое кај овие деца може да се јави во секој развоен период.
Исто така сакам да напоменам дека секое едно дете се разликува од друго дете кое има умерена ментална ретардација. Не можат да се пронајдат две потполно исти деца, со исти потешкотии, кај едното дете може да има поизразени симптоми во клиничката слика, а кај другото дете може да има блага форма на нарушувања, но сепак се разликуваат едно од друго по бројот на зборови кои ги имаат во својот вокабулар, се разликуваат по начинот како ги изговараат зборовите, по способноста за водење на текот на разговорот, како ги усмеруваат мислите и сл.
Затоа е потребно стручното лице кое работи со овие деца да воспостави емотивен близок однос и со неговите родители, заедно да работат и да соработуваат, да се потпомагаат во работата, да добиваат секој ден стручна помош и стручни совети, се со една цел – да им се помогне во справувањето со проблемот кој го имаат.
♦♦♦♦♦
