ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
ЈЗУ „Завод за рехабилитација на слух, говор и глас“ – Скопје
♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦
ПРЕВЕНТИВНИ МЕРКИ ЗА ДА СЕ СПРЕЧИ ПОЈАВАТА НА ДИСЛАЛИЈА
Дислалијата претставува говорно пореметување, кое се манифестира преку:
- Неможност да се артикулира поедин глас или гласови;
- Неправилност во артикулација на поедини гласови, на пр. гласот С го артикулира како ТС;
- Кога се прави замена на еден глас со друг глас, на пр. гласот Ш го заменува со гласот С, или гласот Ч го заменува со гласот Ц, па место шума ќе кажe сума…;
- Кога прави деформирање на слоговите и зборовите, испушта и преместува, додава гласови во зборовите или испушта, додава, преместува слогови во зборовите, на пр. млеко-меко, капа-пака, птица-тпица, кечап-кепач…
Грижата за правилниот говорен развој започнува многу рано, или треба да започне уште кога детето се наоѓа во мајчината утроба. Затоа мајката која го носи плодот во себе треба многу да се чува од штетни влијанија: стрес, алкохол, пушење, неправилна исхрана… кои можат да се одразат на здравјето не само на мајката, туку и на детето, а кои па понатаму може да имаат негативно влијание на неговиот психофизички и говорен развој.
Кога кај детето ќе се појави првичната форма на физиолошка дислалија, средината треба да внимава како и на кој начин воспоставува контакт со детето.
Треба да се внимава на кој начин се води разговор, за да не се наруши правилниот говорен развој. Родителите, па и останатите членови од семејството: баба, дедо… треба да му зборуваат правилно, јасно и чисто. Да употребуваат цела реченица, доволно јасна и разбирлива, исто така и поедините зборови да ги кажуваат јасно и правилно. Има поедини родители кои знаат да ги испревртуваат зборовите, и воопшто речениците кога зборуваат со малото дете, тоа го прават несакајќи и од голема љубов кон детето, мислејќи дека така повеќе ќе ги разбере.
Сосема е погрешно кога некои родители, без консултација со логопед, сами и на своја рака го учат детето да зборува. Како логопед со долгогодишно работно искуство, можам да кажам дека има поедини родители кои сакајќи да му помогнат на своето дете, повеќе му одмагаат, бидејќи на своја рака ги учат деформираните гласови
Кога се кажуваат испревртени зборови за малото дете доаѓа како да слуша, а и да учи сосема нов збор, кој го нема досега слушнато во својот вокабулар. На пр. нога-ногичка, ноге, меше-мешенце, мешичко, око-окце, очички, купатило-купатилко, колач-благце и сл.
Овoj говор изобилува со т.н. деминутиви, поинакво кажан збор кој наликува на правилниот. На овој начин кај детето се прави забуна кога слуша и кога треба тоа нешто да каже, се мисли како да каже и на крај ќе каже сосем некој друг погрешен збор или реченица. Можеби овoj говор е разбирлив и прифатлив за родителите, но повторно ќе подвлечам дека овие испревртени зборови само повеќе го усложнуваат учењето на мајчиниот јазик. Уште од рана возраст се развива логичната страна на детскиот говор, или содржајната страна во вистинска смисла.
Во периодот на физиолошка дислалија детето знае повремено, но не секој пат да прави грешки кога зборува. Гледано од логопедски аспект ова е доста сензибилен период во говорниот развој.
Родителите имаат потреба да се консултираат со стручно лице-логопед, да побараат логопедски совети и инструкции како и на кој начин да комуницираат со своето дете и да не прави грешки кога зборува. Сосема е погрешно кога некои родители, без консултација со логопед, сами и на своја рака го учат детето да зборува. Како логопед со долгогодишно работно искуство, можам да кажам дека има поедини родители кои сакајќи да му помогнат на своето дете, повеќе му одмагаат, бидејќи на своја рака ги учат деформираните гласови.
Овoj говор изобилува со т.н. деминутиви, поинакво кажан збор кој наликува на правилниот. На овој начин кај детето се прави забуна кога слуша и кога треба тоа нешто да каже, се мисли како да каже и на крај ќе каже сосем некој друг погрешен збор или реченица
На пример, гласот Р го учат сами, гледајќи од интернет… и така од интернетот уште повеќе го деформираат гласот, па добиваат некои форми како француско Р, кое го артикулираат преку грлото, или добиваат Р кое го артикулираат со усните и слични други неправилности. Сакам да истакнам дека овој нестручен пристап само уште повеќе ни ја усложнува нашата логопедска работа, затоа што се добиваат деформирани и оштетени гласови кои тешко се коригираат во текот на третманот, а и самото дете се чувствува веќе изморено.
Во текот на рехабилитацијата се појавуваат родители кои знаат и повеќе да го форсираат своето дете отколку што е потребно, па бараат од него со изјавите:
- Кажи вака, поубаво кажи…
- Па ти се слушаш ли како зборуваш?
- Сега повторувај по мене, како јас зборувам исто така сакам и ти да зборуваш!
Преку овoj пристап на совладување на гласовите не се постигнува многу, напротив само се затвораат во еден невидлив круг, деформитетот на гласовите се фиксира како грешка и многу лесно физиолошката дислалија преминува во патолошка дислалија, за која е потребно подолг временски период за логопедска рехабилитација.
Родителите чии деца не зборуваат правилно може да се обратат во Ј.З.У. „Завод за рехабилитација на слух, говор и глас – Скопје“, каде што се опфаќаат сите оние лица кои имаат потешкотии во говорот.
◊◊◊◊◊
