Децата на роденденските забави често имаат вишок енергија по уживањето во колачи и слатки, што го наметнува прашањето: Дали шеќерот е виновен за нивната хиперактивност?
Верувањето дека шеќерот предизвикува хиперактивност кај децата опстојува со децении, што влијае на одлуките на родителите за исхрана на децата. „Како нутриционист невролог, можам да потврдам дека иако претераниот шеќер не е корисен за мозокот, научните докази не ја поддржуваат идејата дека предизвикува хиперактивност“, пишува Ејми Рајхелт, виш предавач и нутриционист невролог на Универзитетот во Сиднеј во Австралија.
Истражувањата покажале дека децата кои консумираат повеќе преработена храна имаат помал волумен на мозокот во критичните области како што е фронталниот кортекс во споредба со децата со поздрава исхрана. И покрај тоа, митот дека шеќерот поттикнува хиперактивност и понатаму е уште популарен, а датира од 1970-тите и 1980-тите, објаснува Рајхелт.
Едно можно објаснување за забележаната хиперактивност е улогата на допаминот, невротрансмитер поврзан со награда и зголемена активност. Кога децата очекуваат бонбони, нивниот мозок ослободува допамин, слично на ефектот на психостимулантите, но во многу помала мера. Тој наплив на допамин може да ги возбуди децата, но тоа не е исто како и хиперактивноста предизвикана од шеќер
Откривање на митот за шеќерот и хиперактивноста
Митот произлезе од студиите за диетата Феинголд, која беше развиена од педијатрискиот алерголог Бенџамин Феинголд, а e наменета за лекување на она што сега е познато како нарушување на вниманието и хиперактивност (АДХД). Оваа диета ги елиминира вештачките бои, засладувачите, конзервансите и салицилатите кои се наоѓаат во многу здрави намирници. Феинголд тврдеше дека избегнувањето на овие супстанции го подобрува фокусот и однесувањето кај хиперактивните деца, иако неговите студии беа методолошки погрешни и немаа соодветни контролни групи, истакнува австралиската експертка.
Современите научни истражувања ја открија врската помеѓу шеќерот и хиперактивноста. Ригорозните студии, вклучително и плацебо контролираните испитувања, доследно покажуваат дека шеќерот нема значајно влијание врз однесувањето или вниманието на децата, истакнува Рајхелт. Значајна мета-анализа од пред 20 години не открила зголемување на хиперактивноста поради консумирање шеќер. Дополнителните истражувања ги поддржуваат овие наоди, дури и кај деца со АДХД.
Мал процент од децата може да имаат алергии на вештачки адитиви, а помалите деца може да бидат почувствителни на овие супстанции поради нивната големина и фаза на развој. Сепак, додава Рајхелт, врската помеѓу шеќерот и хиперактивноста во најдобар случај е слаба.
Улогата на допаминот како можно објаснување
Едно можно објаснување за забележаната хиперактивност е улогата на допаминот, невротрансмитер поврзан со награда и зголемена активност. Кога децата очекуваат бонбони, нивниот мозок ослободува допамин, слично на ефектот на психостимулантите, но во многу помала мера. Тој наплив на допамин може да ги возбуди децата, објаснува Рајхелт, но тоа не е исто како и хиперактивноста предизвикана од шеќер.
Третманот на АДХД често вклучува психостимуланти кои го зголемуваат нивото на допамин за да го подобрат фокусот и контролата на однесувањето. Кај децата со АДХД, овие лекови ја рекалибрираат функцијата на мозокот наместо да предизвикуваат хиперактивност.
Поттикнувањето на умереноста и урамнотежената исхрана е од клучно значење. Учењето на децата на здрави навики во исхраната и негувањето на позитивен однос спрема храната е покорисно од демонизирањето на шеќерот. „Наместо да користите слатки задоволства како награди, размислете за награди кои не се храна, како налепници, играчки или забавни активности за да поттикнете позитивно однесување“, додава Ејми Рајхелт, виш предавач и нутриционист невролог на Универзитетот во Сиднеј во Австралија
Зошто митот опстојува?
Митот за хиперактивност предизвикана од шеќер опстојува делумно поради општествените верувања и очекувања на родителите, напоменува Рајхелт. Во една студија каде што на родителите им било кажано дека нивните деца консумираат пијалаци засладени со шеќер или плацебо, оние кои верувале дека нивното дете консумира шеќер забележиле хиперактивност, дури и кога пијалакот бил без шеќер. Ова ја покажува моќта на очекувањата во обликувањето на перцепциите, пишува Рајхелт.
Иако шеќерот не предизвикува хиперактивност, тој влијае на целокупното здравје. Светската здравствена организација (СЗО) препорачува ограничување на внесот на слободни шеќери на помалку од 10 проценти од дневната енергија, со дополнителни придобивки од 5 проценти или помалку. Слободните шеќери ги вклучуваат оние кои се додаваат за време на производството и природно се наоѓаат во медот, сирупите и соковите.
Здрава храна, здрав мозок
Поттикнувањето на умереноста и урамнотежената исхрана е од клучно значење. Учењето на децата на здрави навики во исхраната и негувањето на позитивен однос спрема храната е покорисно од демонизирањето на шеќерот, забележува Рајхелт. „Наместо да користите слатки задоволства како награди, размислете за награди кои не се храна, како налепници, играчки или забавни активности за да поттикнете позитивно однесување“, додава таа. (The Conversation)
