Трошоците за грижа за деца во рана возраст во Европа и понатаму се високи и значително се разликуваат меѓу државите. Поради високите цени, недостигот од места и долгите листи на чекање во градинките, семејствата се соочуваат со огромни трошоци кои за оние со пониски примања можат да достигнат и до 50 проценти од приходите.
Цената и достапноста на услугите за деца од предучилишна возраст остануваат една од главните пречки за родителството во Европа. И покрај програмите за поддршка кои ги воведоа многу влади – како бонуси, даночни олеснувања и субвенции – семејствата и понатаму се борат со високите надоместоци, регионалните разлики и долгите листи на чекање. Иако ситуацијата варира од земја до земја, три проблеми се заеднички за сите: високи цени, ограничен пристап и неусогласени политики.
Во неколку земји-членки, просечниот неделен трошок за целодневен престој во градинка надминува 180 до 200 евра, а во големите градови и побогатите региони цените се значително повисоки. Во некои урбани средини неделниот трошок достигнува и 350 евра, додека во други области јавните услуги овозможуваат значително пониски, па дури и бесплатни градинки за семејства со ниски и средни примања. Таквиот распон на цени ги одразува не само националните, туку и локалните политики, создавајќи големи нееднаквости во рамки на иста држава.
Ирска: Високи цени и листи на чекање
Во Ирска, според податоците на организацијата Pobal за 2023 и 2024 година, просечниот неделен трошок за целодневна грижа за деца изнесува 190 евра. Во градови како Даблин и Корк, цените надминуваат 200 евра неделно, а во областа Дун Лири-Ратдаун достигнуваат и 260 евра, додека некои приватни градинки наплаќаат дури 370 евра. Проблемот дополнително го влошуваат долгите листи на чекање на кои има пријавено повеќе од 77.000 деца, често запишани на неколку листи истовремено.
Државата нуди поддршка преку бесплатната ECCE програма (3 часа дневно во текот на две години, што изнесува околу 70 евра неделно) и Националната програма за грижа за деца, која вклучува универзални или доходовно условени субвенции. Иако е воведен неделен лимит од 354 евра за давателите на услуги вклучени во јавниот програм, многумина го напуштаат за да можат слободно да ги зголемуваат цените.
Италија: Различни трошоци и недостиг од места
Во Италија се разликуваат јасли (за деца од 0 до 3 години) и градинки (од 3 до 5 години). Цените на општинските јасли во голема мера зависат од градот и приходите: во Милано достигнуваат до 669 евра месечно, во Рим 524, а во Неапол 290 евра, но понекогаш изнесуваат само 50 до 100 евра. Во приватните јасли трошоците се повисоки – во просек 639 евра во Милано, 476 во Рим и околу 350 во Неапол.
Сепак, најголемиот проблем е недостигот од места. Во 2022 година само 30 проценти од децата помлади од три години имале обезбеден пристап до јасли, со големи регионални разлики и листи на чекање во дури 60 проценти од установите. Семејствата можат да користат даночни олеснувања до 600 евра, бонус за јасли (од 1.500 до 3.600 евра во зависност од приходите) и единствен месечен надомест (од 58 до 201 евро), но политичката расправа е повеќе насочена кон зголемување на бројот на места отколку кон намалување на трошоците.
Франција: Прогресивни тарифи и државна поддршка
Во Франција цените на јавните и приватните градинки зависат од приходите на семејството и бројот на деца. На пример, семејство со едно дете и месечен приход од 801 евро плаќа околу 22 евра неделно, додека семејство со приход од 8.500 евра издвојува околу 237 евра. Кај таканаречените микро-јасли, кои не се под регулација на CAF, трошоците значително варираат, но семејствата можат да добијат помош во зависност од приходите и бројот на деца.
Постојат и даночни кредити од 50 проценти од трошоците за грижа, до најмногу 3.500 евра по дете (со максимален поврат од 1.750 евра). Последните години се појавија проблеми со квалитетот на услугите, а построгите прописи за бројот на вработени ги зголемија трошоците. Во просек, семејствата трошат од 6 до 15 проценти од своите приходи на грижа за децата.
Шпанија: Голем товар за домаќинствата
Во Шпанија, просечниот месечен трошок за одгледување дете во 2024 година достигна 758 евра, што е пораст од 13 проценти во однос на 2022 година. За најмладите деца (од 0 до 3 години), трошоците за грижа сочинуваат околу една третина од семејните расходи, додека за децата од 4 до 6 години околу една петтина. Разликите меѓу регионите се значителни: во Андалузија трошокот изнесува 722 евра, а во Каталонија 938 евра.
За 20 проценти од најсиромашните семејства трошоците се неодржливи – речиси 900.000 домаќинства не можат да ги покријат трошоците дури ни кога би ги насочиле сите приходи кон децата. Многу семејства се принудени да ги реорганизираат своите буџети, да се откажуваат од имот или да имаат помалку деца. Ситуацијата дополнително ја отежнува недостигот од државна поддршка споредлива со онаа во другите земји.
