Првите четири години од животот на човекот се клучни за развојот на јазикот, но сепак, брзината со која децата учат да зборуваат се разликува од дете до дете. Повеќето деца изговараат поединечни зборови до 18 месеци, а потоа преминуваат на фрази и реченици околу втората или третата година. Но, има и деца кои почнуваат да зборуваат многу порано од нивните врсници.
Со години, психологот Елика Бергелсон од Универзитетот Харвард се прашувала што точно стои зад овие индивидуални разлики во јазичниот развој. Нејзината опсервациска студија, објавена во реномираното научно списание PNAS, открива изненадувачки резултати.
Во истражувањето било вклучено 1.001 дете на возраст од два месеци до четири години, од 12 земји и 43 јазични групи, вклучително и од урбани, рурални и традиционални заедници. Податоците биле добиени со помош на мобилни аудиорекордери поставени на децата, со кои биле собрани повеќе од 40.000 часа звучни снимки од нивната секојдневна средина. Со напредни алгоритми биле анализирани факторите што влијаат врз тоа колку и кога децата почнуваат да брборат, да изговараат слогови, зборови или реченици.
Истражувачите биле изненадени што не пронашле значајна поврзаност помеѓу бројот на детските вокализации и полот, социоекономскиот статус (мерен според образованието на мајката) или изложеноста на повеќе јазици. Овие фактори, за кои претходно се сметало дека имаат влијание, во оваа студија не покажале статистички значајни ефекти.
Студијата не може со сигурност да одговори зошто постои толкава поврзаност меѓу говорот на децата и говорот на возрасните околу нив. Можно е децата кои повеќе зборуваат да иницираат повеќе одговори од возрасните, или обратно – средината во која повеќе се зборува да го стимулира детскиот говор. Второто објаснување би значело дека охрабрувањето на возрасните да зборуваат повеќе околу децата може да има корисен ефект врз нивниот јазичен развој
Наместо тоа, се покажало дека три фактори најмногу влијаат врз тоа колку децата зборуваат:
- Возраст на детето – со секоја наредна година, децата произведуваат во просек 66 вокализации повеќе на час;
- Клинички ризици, како предвремено раѓање или дислексија – децата со такви предиспозиции имаат околу 20 вокализации помалку на час;
- Изложеност на говор од возрасни – децата кои слушаат повеќе говор околу себе имаат тенденција и самите да зборуваат повеќе.
Истражувачите забележале дека за секои 100 вокализации од возрасни, децата изговараат во просек 27 повеќе свои вокализации. Овој „ефект на возрасен говор“ дополнително се засилува со возраста – за 16 вокализации повеќе на час со секоја наредна година.
Во својата анализа, Бергелсон и нејзиниот тим се осврнуваат и на често застапеното гледиште дека поспориот јазичен развој кај децата се должи на тоа што родителите, особено од посиромашни средини, им зборуваат помалку на своите деца. Таа идеја, велат тие, произлегува од западната среднокласна перспектива за тоа како треба да изгледа „добро родителство“. Затоа честопати се предлагаат програми за интервенција, кои имаат за цел да ги научат родителите повеќе да зборуваат со своите деца.
„Заговорниците на ваквите интервенции можеби ќе ја истакнат корелацијата меѓу говорот на возрасните и говорот на децата“, пишуваат авторите. „Критичарите, пак, ќе го потенцираат фактот дека социо-економскиот статус не беше значаен во нашите главни анализи, ниту во повторените анализи што ги направивме“, пишуваат Бергелсон и нејзините колеги.
Истражувачите биле изненадени што не пронашле значајна поврзаност помеѓу бројот на детските вокализации и полот, социоекономскиот статус (мерен според образованието на мајката) или изложеноста на повеќе јазици. Овие фактори, за кои претходно се сметало дека имаат влијание, во оваа студија не покажале статистички значајни ефекти
Студијата не може со сигурност да одговори зошто постои толкава поврзаност меѓу говорот на децата и говорот на возрасните околу нив. Можно е децата кои повеќе зборуваат да иницираат повеќе одговори од возрасните, или обратно – средината во која повеќе се зборува да го стимулира детскиот говор. Второто објаснување би значело дека охрабрувањето на возрасните да зборуваат повеќе околу децата може да има корисен ефект врз нивниот јазичен развој.
Важно е да се напомене дека студијата ги броела само вокализациите – односно, не го мерела квалитетот или сложеноста на јазикот што го користат децата. Тоа значи дека социо-економските или полови фактори сè уште можат да влијаат на други аспекти од јазичниот развој, како речник или граматика. На пример, родителите од повисоки социјални слоеви можеби почесто им читаат на своите деца, што може да има ефект врз квалитетот на нивниот јазик.
Бергелсон признава дека ова е „груб“ пристап – се мери само количеството на говор со алгоритам, без директен увид во контекстот и содржината. „Но мислам дека е добар комплемент на она што инаку би било многу, многу одземање време и ограничено по примероци“, изјави таа за Harvard Gazette.
Ова обемно, интернационално истражување сугерира дека една од наједноставните, но најмоќни работи што можат да ги направат возрасните за јазичниот развој на децата – е едноставно да зборуваат со нив.
Студијата е објавена во Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).
