Децата впиваат многу повеќе од она што возрасните често сфаќаат. Иако некои реченици звучат безопасно и се кажуваат по навика, тие можат да остават длабока и трајна трага врз чувството на сопствена вредност кај детето. Во повеќето случаи, родителите немаат лоша намера, но постојаното повторување на одредени фрази може кај детето да предизвика сомнеж во себе кој ќе го следи и во зрелоста.
Самодовербата не се гради само со пофалби – таа лесно може да се наруши со суптилни пораки дека детските чувства, труд или личност не се доволно добри. Ваквите пораки не секогаш предизвикуваат веднаш видлива реакција, но со тек на време ја разнишуваат довербата во себе и стануваат основа за трајна несигурност. Кај многу возрасни, недостатокот на самодоверба потекнува токму од зборовите кои ги слушале додека биле деца.
- „Зошто никогаш не можеш да направиш нешто како што треба?“
Оваа општа критика ја претвора една грешка во личен неуспех. Наместо да научи дека грешките се дел од животот, детето почнува да верува дека е неспособно. Истражувањата покажуваат дека ваквиот пристап води до послаба самодоверба во тинејџерските години, бидејќи самодовербата се гради преку поддршка, а не преку осуда.
- „Премал/а си за да разбереш.“
Со отфрлање на детската љубопитност, родителите испраќаат порака дека нивните прашања не се важни. Со време, децата можат да престанат да прашуваат бидејќи чувствуваат дека никој не ги сфаќа сериозно. Студиите покажуваат дека децата кои така се чувствуваат поретко бараат помош од возрасни и имаат помалку доверба во своите способности.
- „Тоа не е важно.“
Кога детето ќе сподели нешто што му е важно – како цртеж или грижа – а родителот тоа го игнорира или минимизира, детето ја добива пораката дека неговото мислење е неважно. Иако тоа не е со лоша намера, детето може да стекне чувство дека не вреди за внимание, што го поткопува неговото чувство за сопствена вредност.
- „Ќе пропаднеш ако го пробаш тоа.“
Ваква реченица му ја одзема на детето можноста да учи преку обиди и грешки. Според психолошките истражувања на Керол Дуек, децата најдобро ја развиваат самодовербата кога им се дозволува да учат преку искуство. Оградувањето од таа можност го блокира нивниот природен развој.
- „Сега немам време за ова.“
Родителите често се зафатени, но ако детето често ја слуша оваа реченица, почнува да верува дека неговите потреби не се важни. Додека возрасните брзо забораваат на таквите моменти, децата долго ги паметат – и како резултат, подоцна може да се воздржуваат да ги изразат своите чувства и мисли.
- „Зошто не можеш да бидеш како другите деца?“
Споредбите со други испраќаат порака дека детето не е доволно добро такво какво што е. Наместо да гради самопочит, детето може да се обиде да ги имитира другите за да биде прифатено. Тоа води кон ниска самодоверба и зголемена анксиозност.
- „Престани да драматизираш за ништо.“
Со омаловажување на проблемите на детето се испраќа порака дека неговите чувства се претерани или неважни. Иако за возрасен некоја ситуација може да изгледа незначајна, за дете таа може да биде многу сериозна. Ако детето повеќепати доживее дека неговите чувства се игнорирани, може да престане да верува во сопствениот доживљај и да стане несигурно.
- „Не поставувај толку прашања.“
Љубопитноста е основа на детскиот развој. Кога родителите ја гасат таа љубопитност, децата може да почнат да мислат дека поставувањето прашања е здодевно или непожелно. Тоа не само што ја гаси желбата за учење, туку го поткопува и нивното самопочитување.
- „Со ваков став никогаш ништо нема да постигнеш.“
Иако родителот можеби има добра намера и сака да мотивира, детето ја добива пораката дека нешто не е во ред со него. Наместо да сфати што треба да промени во однесувањето, може да поверува дека е лично неуспешно – што води до чувство на помала вредност.
- „Ова не е доволно добро.“
Постојаното повторување на вакви критики кај децата создава страв од неуспех и чувство дека ништо што прават не е доволно. Тоа може да доведе до перфекционизам, анксиозност и трајно незадоволство. Детето учи дека вреди само ако има постигнувања.
- „Сакав да си повеќе како мене кога бев на твоја возраст.“
Оваа споредба го оптоварува детето со идејата дека треба да достигне некој родителски идеал. Тоа поттикнува чувство на неадекватност и уверување дека, без разлика колку се труди, никогаш нема да биде доволно добро. Детето почнува да се сомнева во себе и своите способности.
