ПИШУВА: Д-р Даница Поповска
специјалист по ортопедија
Одењето на прсти е тип на одење каде детето се подига на прсти и не остварува контакт помеѓу петата и подлогата. Ова е многу честа појава кај децата кои се учат да одат и родителите често бараат совет од лекар, загрижени поради „неправилниот“ од на детето. Најголем дел од децата кои прооделе на прсти почнуваат да одат нормално околу втората година и немаат никакви нарушувања.
Во ретки случаи, одењето на прсти продолжува и по втората година. Кај повеќето од овие деца не може да се пронајде причина за одењето на прсти и поради тоа се нарекува идиопатски од на прсти. Само кај мал број деца, ваквиот од укажува на постоење на некаква медицинска состојба. Кај повозрасните деца (над 5 години) кои продолжуваат да одат на прсти и без постоење на заболување, може да се работи само за навика, или пак мускулите и тетивите на нозете да се скратиле и затегнале поради долготрајното вакво одење.
Мускулите кои го подигаат на прсти стапалото се наоѓаат на задната страна од потколеницата. Овде има два поголеми мускули чие месесто тело го чини листот, а надолу се спојуваат и ја прават Ахиловата тетива која се припојува на петната коска (калканеус). Кога овие мускули се стегаат, Ахиловата тетива ја влече петата и стапалото се подига на прсти.
Кај децата кои одат на прсти, најчесто овој комплекс од тетиви, мускули и зглобови е нормален и доколку детето се опомене, тоа се спушта и оди нормално. Кај овие деца, прегледот на мускулите, зглобовите и нервите не открива никакви нарушувања. Кај мал број деца е можно мускулите и тетивата да се вродено скратени, што го спречува детето да ја спушти петата на земја и да оди нормално.
Во помал дел од случаите одењето на прсти е манифестација на некакво заболување
Во уште помал дел од случаите, одењето на прсти е манифестација на некакво заболување, како на пример, церебрална парализа, мускулна дистрофија или нарушување на ‘рбетниот мозок. Забележано е и дека децата со нарушувања од аутистичниот спектар почесто одат на прсти (во различни истражувања нивниот број се движи од 20% до 60%), меѓутоа не е најдена директна врска помеѓу двете состојби, така што одењето на прсти само по себе не е знак дека детето може да има аутизам.
Најголем дел од децата кои одат на прсти немаат никакви тегоби, а родителите ги носат на преглед поради загриженост. Овие деца можат да одат и нормално ако им се укаже на тоа. Кај повозрасните деца (над 5 годишна возраст) кои го задржале овој образец на одење, може да се појават проблеми со носење обувки или учество во некои спортски активности.
Посета на лекар
При посетата на лекар, од родителите се бара да дадат податоци за породувањето, раниот развој на детето – кога започнало да се смее, да седи, да оди, што покажува дали развојот е нормален или има пречки во развојот. Исто така, значајно е дали детето започнало да оди на прсти или одело нормално, па подоцна се појавил од на прсти (децата со мускулна дистрофија почнуваат да одат нормално, а одот на прсти се појавува подоцна, најчесто околу третата година). Доколку одењето на прсти е еднострано, може да укажува на невролошки проблем. Се смета и дека постои фамилијарна предиспозиција за одење на прсти, иако не е откриена директна генетска врска. Податоците за времето кое детето го поминува на прсти (дали оди на прсти постојано или само понекогаш) и дали понекогаш се жали на болки и затегнатост во нозете се значајни за процена и отпочнување на третман.
Во ретки случаи, одењето на прсти продолжува и по втората година. Кај повеќето од овие деца не може да се пронајде причина за одењето на прсти и поради тоа се нарекува идиопатски од на прсти. Само кај мал број деца, ваквиот од укажува на постоење на некаква медицинска состојба
Во тек на прегледот се проценува одот на детето, најчесто додека не е свесно дека се прегледува, додека влегува или излегува од амбулантата,а потоа од детето се бара да оди и правилно. Се проверува дали должината на нозете е еднаква и дали детето има деформитети или разлики меѓу двете нозе. Се врши процена на затегнатоста на мускулите на листот и опсегот на движења на колковите, колената и скочните зглобови. Може да биде спроведен и едноставен невролошки преглед, кој вклучува процена на мускулната снага на различни групи мускули, процена на затегнатоста (спазамот) на мускулите, испитување на рефлексите со удирање со прсти или чеканче на одредени места од телото и процена на осетот на рацете и нозете.
Ако детето може да оди нормално кога ќе му се каже и прегледот не открие некакви отстапувања од нормалата, не се потребни други испитувања. Многу ретко се потребни специфични испитувања – лабораториски анализи, рентгенско снимање, компјутерска томографија, магнетна резонанца и снимање на нервите и мускулите со електроди – електромиографија.
До втората година не е потребен третман
Кај децата кои проодуваат на прсти, до втората година не е потребен третман, доколку нема вродени деформитети. Помеѓу втората и петата година третманот е конзервативен и опфаќа неколку можности, во зависност од причината и состојбата на детето. Кај децата кои можат самостојно да ја спуштат петата и да одат правилно при опомена, доволно е само набљудување со редовни лекарски контроли на секои 6 месеци. Може да бидат препишани и вежби за истегнување. Ако има затегнатост и скратување на мускулите и Ахиловата тетива, се поставуваат гипсеви или ортози, кои помагаат во постепено истегнување и издолжување на скратените структури.
Кај одредени пациенти, каде главен проблем е спазамот (згрченоста) на мускулите, како, на пример, при церебрална парализа, можат да бидат дадени инекции со ботулинум токсин (Botox). Тие привремено ги ослабнуваат згрчените мускули на листот и овозможуваат нивно полесно истегање со гипсевите или ортозите.
Доколку одењето на прсти продолжи по 5-годишна возраст, при што детето постојано оди на прсти, како последица се скусуваат мускулите и Ахиловата тетива, па детето воопшто не може да застане на цело стапало. Кај овие случаи може да биде потребна хируршка интервенција. Најчесто се врши продолжување на Ахиловата тетива, а може да биде потребна и интервенција на другите делови од мускулот или зглобните обвивки, во зависност од состојбата. По интервенцијата се поставуваат гипсеви за 4-6 недели, а потоа се спроведува физикална терапија за детето да научи правилно да оди.
