ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„И
ако сме на првата линија на фронтот, изложени на ризик да се заразиме со вирусот и да го пренесеме на нашите семејства, матичните лекари никогаш не биле поблиску до своите пациенти како во овие услови на пандемија со Ковид-19. Професионално и одговорно се соочивме со сите предизвици применувајќи ги принципите на семејната медицина. Признавам дека е исцрпувачко и тешко, особено кога се засегнати цели семејства, но заедно се соочуваме со болеста, стравот, исчекувањата и неизвесноста, заедно се соочуваме и со смртта…“, вели Д-Р КАТЕРИНА КОВАЧЕВИЌ, специјалист по семејна медицина и претседателка на Здружението на лекари по општа медицина – семејна медицина (ЗЛОМ-СМ).
Денеска е нивниот ден – 19 Мај, посветен на матичните лекари, кој за прв пат беше прогласен од WONCA (World Organization of National Colleges, Academies and Academic Associations of General Practitioners/Family Physicians – скр. World Organization of Family Doctors) во 2010 година и оттогаш е ден за истакнување на улогата и придонесот на матичните лекари и тимовите од Примарната здравствена заштита во здравствените системи ширум светот.
Ние сме првиот контакт со пациентите и нашата обврска е да се грижиме за пациентот независно од епидемиите или другите промени околу нас. Вратите на нашите ординации останаа отворени, продолживме да работиме само со изменет начин на работа почитувајќи ги препораките и упатствата од Министерство за здравство
Како Здружението на лекари по општа медицина – семејна медицина од земјава (ЗЛОМ-СМ) ќе го одбележи Светскиот ден на матичните-семејни лекари – 19 Мај, ако се имаат предвид ограничувањата кои веќе втора година по ред ни ги наметнува пандемијата на Ковид-19?
Д-р Ковачевиќ: Здружението на лекари по општа медицина-семејна медицина како членка на WONCA и оваа година заедно со колегите од целиот свет се придружува во одбележувањето на 19 Мај под мотото „Ја градиме иднината со матичните лекари“. Темата е усогласена со СЗО која 2021 г. ја прогласи за Година на здравствените работници и се заснова на четири основни столба: Ја градиме иднината заедно со матичните лекари и тимовите од ПЗЗ, матичните лекари и пациентите и примена на дигиталните технологии како клучни елементи за движење напред и надминување на предизвиците кон подобра иднина.
Одбележувањето на 19 Maj и оваа година ќе биде согласно препораките. И покрај ограничувањата, применувајќи електронска комуникација и дигитална технологија, се надеваме дека ќе успееме да ја пренесеме пораката, повикувајќи ги колегите активно да се вклучат и да ги споделат своите активности и заложби во градењето на иднината.
Силен систем на примарна здравствена заштита е од суштинско значење за обезбедување на висококвалитетна грижа и спроведување на мотото на СЗО „Здравје за сите“, а континуираната медицинска едукација и специјализацијата по семејна медицина се составен дел во обезбедување на истата
Семејните и општи лекари пружаат континуирана услуга на пациентите. Се наоѓате на првата линија на фронтот во борбата против Ковид-19, која ни го смени секојдневието од корен и однесе многу човечки жртви. Притисокот врз лекарите трае (пре)долго, а некои денови особено знаат да бидат исцрпувачки, тешки, со оглед на тоа што коронавирусот засега цели семејства, сведоци сте на разни судбини на луѓе за чие здравје се грижите со години… Дали пандемијата на Ковид-19 можеби Ве натера во еден момент да зажалите што сте ја избрале токму оваа професија?
Д-р Ковачевиќ: Иако сме на првата линија на фронтот, изложени на ризик да се заразиме со вирусот и да го пренесеме на нашите семејства, матичните лекари никогаш не биле поблиску до своите пациенти како во овие услови на пандемија со Ковид-19. Професионално и одговорно се соочивме со сите предизвици применувајќи ги принципите на семејната медицина. Признавам дека е исцрпувачко и тешко, особено кога се засегнати цели семејства, но заедно се соочуваме со болеста, стравот, исчекувањата и неизвесноста, заедно се соочуваме и со смртта… Матичните лекари се поврзани со семејствата со генерации и кога губиме пациент, чувствуваме како да губиме член од нашето семејство. Но и покрај се во ниту еден миг не сум зажалила за изборот на мојата професија. Да се биде лекар во Примарна здравствена заштита не е само лекување на одредени болести и состојби, туку е и грижа за луѓето. Сакам да се грижам за моите пациенти и заедно да ја градиме нашата иднина.
На кој начин пандемијата ја промени Вашата работа? Каква е поконкретно улогата на матичните лекари за време на пандемијата со Ковид-19?
Д-р Ковачевиќ: Се уште живееме во пандемија и секојдневна војна на човештвото против SARS-COV-2. Ни беше потребно време да се прилагодиме на новиот начин на работа. Ние сме првиот контакт со пациентите и нашата обврска е да се грижиме за пациентот независно од епидемиите или другите промени околу нас. Вратите на нашите ординации останаа отворени, продолживме да работиме само со изменет начин на работа почитувајќи ги препораките и упатствата од Министерство за здравство.
Предизвикот кој стои пред нас е Долгорочен Ковид во Примарна здравствена заштита кој бара внимателно следење на пациентите кои прележаа Ковид-19 и рано откривање на можни последици од него: коагулопатии, длабока венска тробоза, срцеви заболувања, бубрежни заболувања, невролошки заболувања кои се опишани како можни компликации од Ковид-19
Нашата работа се одвиваше во четири сегменти. Пред се адаптација на здравствените услуги согласно новонастаната состојба. Се сменија нашите приоритети и приоритет број 1 стана КОВИД-19. Секој од нас се соочува со варијации на локална преваленца на болеста, применуваме индивидуален пристап во лекувањето земајќи ги предвид специфичните карактеристики на пациентот, упатства за работа, скрининг, дијагноза и третман и тријажа на тешките случаи на болничко лекување. Останатите здравствени проблеми на пациентите не исчезнаа, напротив, останаа тука само надополнети со Ковид-19. Справување со акутни состојби, водење на хронични болести, превенција, рехабилитација, палијативна нега, боледувања, ортопедски помагала, телефонски консултации, закажување на редовни прегледи. Континуирано мониторирање и надзор на здравствената состојба со цел проценка на ефикасноста на грижата и навремено препознавање на нови ризици. Ние сме првиот контакт со пациентот и сме главната алка за координација и поврзување со останатите служби, вклучително и патронажните сестри и социјалните работници, како и тимовите од секундарно и терциерно ниво во обезбедување на мултидисциплинарен пристап.
19 Мај оваа година се одбележува под слоганот „Ја градиме иднината со матичните лекари“. Колку семејната медицина е вградена во системот?
Д-р Ковачевиќ: Силен систем на примарна здравствена заштита е од суштинско значење за обезбедување на висококвалитетна грижа и спроведување на мотото на СЗО „Здравје за сите“, а континуираната медицинска едукација и специјализацијата по семејна медицина се составен дел во обезбедување на истата.
Специјализацијата и доедукацијата по семејна медицина по програма усогласена на Европските програми, започна во 2010 година. Со препознавање и признавање на компетенциите на семејниот лекар од страна на Министерот за здравство доц.др Венко Филипче и со продолжување на доедукација до декември 2025 година (Сл.весник бр.120, од 11.05.2020 г.), се надеваме дека специјализацијата по семејната медицина ќе биде од интерес на матичните лекари, но и на младите лекари на кои им е овозможена платена специјализација. Очекуваме дека ќе се зголеми интересот на младите лекари, но и на останатите колеги кои работат како матични лекари во ПЗЗ особено затоа што се предвидува стимулација за специјализација по семејна медицина и за специјалистите по семејна медицина како и проширувања на обемот на ингеренциите на специјалистите по семејна медицина. Новини кои требаше да започнат уште во 2020 година, но се одложија поради пандемијата со Ковид-19 .
Матичните лекари се поврзани со семејствата со генерации и кога губиме пациент, чувствуваме како да губиме член од нашето семејство. Но и покрај се во ниту еден миг не сум зажалила за изборот на мојата професија. Да се биде лекар во Примарна здравствена заштита не е само лекување на одредни болести и состојби, туку е и грижа за луѓето. Сакам да се грижам за моите пациенти и заедно да ја градиме нашата иднина
Поради пандемијата сите други болести се „во мирување“. Очекуваме ли после оваа пандемија нови пандемии и на што?
Д-р Ковачевиќ: Предизвикот кој стои пред нас е Долгорочен Ковид во Примарна здравствена заштита кој бара внимателно следење на пациентите кои прележаа Ковид-19 и рано откривање на можни последици од него: коагулопатии, длабока венска тробоза, срцеви заболувања, бубрежни заболувања, невролошки заболувања кои се опишани како можни компликации од Ковид-19.
Се соочуваме со нарушување на менталното здравје и потреба за психолошка и социјална поддршка и за пациентите и за здравствените работници. Ќе мора внимателно да ги следиме и да ги решаваме проблемите во менталното здравје од типот на флешбек, чувство на вина, вознемиреност, пореметен сон и други кој неретко се присутни кај пациенти кои прележаа Ковид-19. Да не забораваме дека големата одговорност која ја носат матичните семејни лекари ќе придонесе и до burn-out кај нив.
Мора да продолжиме со скрининг и рана дијагноза на незаразните и малигните заболувања, мораме да продолжиме со внимателно следење на пациенти со постоечките незаразни болести (хипертензија, дијабет, астма, хронична опструктивна белодробна болест) применувајќи ги новите услови на комуникација.
Порастот на домашното насилство ќе ја потенцира нашата улогата во негово препознавање и поддршка, но секако дека тоа дополнително ќе го зголеми интензитетот на употреба на здравствени услуги. Сето ова наметнува и нов начин на соработка со секундарно и терциерно ниво на здравствена заштита и заедничко споделување на грижата за нашите пациенти.
Имате ли некаква порака, обраќање до своите колеги, зборови на охрабрување, надеж, утеха?
Д-р Ковачевиќ: Пандемијата не научи колку е важно да бидеме сплотени и да соработуваме заедно, да си помагаме и да се поддржуваме. Покажавме дека се грижиме едни за други и дека сме си потребни зедно да ги надминеме сите предизвици пред нас.
Благодарност до сите матични лекари.
Останете горди и обединети. Не заборавајте, заедно ќе ги надминеме сите проблеми.
Да им дадеме признание и почит за целокупната посветеност и професионалниот ангажман во справување со сите предизвици.
ЧЕТИРИ СТОЛБА НА СВЕТСКИОТ ДЕН НА МАТИЧНИТЕ ЛЕКАРИ 2021 ГОДИНА
- ЈА ГРАДИМЕ ИДНИНАТА СО МАТИЧНИТЕ ЛЕКАРИ И ТИМОВИТЕ ОД ПЗЗ – Сакаме да потенцираме дека семејните лекари кои работат заедно со мултидисциплинарни тимови на здравствени работници се клучни за зајакнување на здравствените системи и обезбедување висококвалитетна и прифатлива грижа за сите.
- ЈА ГРАДИМЕ ИДНИНАТА СО МАТИЧНИТЕ ЛЕКАРИ И ПАЦИЕНТИТЕ – Семејните лекари усвојуваат пристап насочен кон луѓето, обезбедуваат постојана поддршка на пациентите и заедниците и обезбедуваат континуитет на грижата за време на целиот живот. Пациентите се во центарот на оваа прослава.
- ЈА ГРАДИМЕ ИДНИНАТА СО МАТИЧНИТЕ ЛЕКАРИ И НОВИТЕ ТЕХНОЛОГИИ – Среде пандемијата КОВИД-19, новите технологии се појавија како основни алатки за здравствените работници да ја продолжат својата мисија.
- ЈА ГРАДИМЕ ИДНИНАТА СО МАТИЧНИТЕ ЛЕКАРИ И СО ВАС – Кои се градежните блокови за кои сметате дека се клучни за во иднина? Вклучете се, подигнете го својот глас, споделете ги вашите активности и напори и придонесете за градење на иднината со семејните лекари!
