ПИШУВА:
Д-р Катерина Василева – Димовска
специјалист педијатар
РАСПОЗНАВАЊЕ НА СИМПТОМОТ НА ГРЧЕВИ ИЛИ КОНВУЛЗИИ И КАКО ТИЕ СЕ ПРЕЗЕНТИРААТ НИЗ КЛИНИЧКАТА СЛИКА КАЈ БОЛНО ДЕТЕ
Иако навидум со бенигна прогноза, сепак, како ќе се манифестираат фебрилните грчеви зависи од тоа дали се едноставни или сложени по својата генеза.
Едноставните фебрилни грчеви родителот ќе ги забележи како тресење на целото тело, мускулите, екстремитетите, телесната температура е повисока од 38,4 °C, времетраењето е пократко од 10 минути, а пред и после грчењето на детето свесноста е зачувана и иста како пред нападот. Лекарот ќе го регистрира како генерализирана форма на тонично-клоничен напад со уреден невролошки преглед по завршување на нападот. Останати критериуми за да се вброи како едноставен тип е да не се повторуваат во првите 24 часа и да е проследено со уреден психомоторен развој и уреден ЕЕГ. Едноставните фебрилни грчеви најчесто се јавуваат помеѓу 1-вата и 4-тата година од животот кај детето.
Сложените напади или комплексната форма на фебрилни грчеви ќе дадат манифестација различна од претходната, тресењето е само на дел од телото или една страна, нападот е подолг од 10 минути, а често се повторува во првите 24 часа. Едноставните напади за родителот изгледаат потрауматично од сложените, но вторите имаат посериозна компонента на понатамошниот исход. По завршениот напад може да се манифестира парализа која е транзиторна, а се нарекува Тодд-ова парализа. Останатите критериуми сугерираат појава на грчеви и на пониска телесна температура од 38 °C, пореметување во психомоторниот развој кај детето и често пати нарушување на ЕЕГ-то.
Кај децата со сложена форма на фебрилни конвулзии од 5-20% подоцна развиваат епилепсија, додека кај едноставните фебрилни напади можноста за развој на епилепсија е сведена на 2%
За родителот е од важност исто така да знае дека кај 8% од децата со фебрилни грчеви, состојбата може да се пролонгира во долготраен напад кој се нарекува Status Epilepticus. Најчестите случаи на сложени фебрилни грчеви се случуваат во доенечка возраст или после 4-тата година кај детето.
Точната дијагностика на овие состојби изискува темелни иследувања кои се во доменот на педијатриската неврологија, каде што освен базични лабораториски и биохемиски испитувања следат и други техники на снимања како ЕЕГ, компјутерска томографија, магнетна резонанца, офталмолошки преглед на очно дно. Во болнички услови дополнително се спроведува испитување на цереброспиналниот ликвор.
ЕЕГ или Електроенцефалографијата е една од важните методи на испитување во доменот на детската неврологија. Критериумите за реализирање на ЕЕГ снимање се долготрајни напади, напади проследени со нарушена свест, фебрилен конвулзивен статус, промена во психомоториката и секое отстапување во невролошкиот статус кај детето. ЕЕГ снимањето кај дете со фебрилни грчеви не се прави никогаш после нападот и ниту додека детето е болно.
ЕВОЛУЦИЈА НА БОЛЕСТА И МОЖЕН ИСХОД
Каква прогноза се очекува кај децата со фебрилни конвулзии ќе зависи од повеќе фактори. Пред се, од комплексноста на нападите, можна придруженост со одредени вродени аномалии, фамилијарната предиспозиција или генетскиот фактор, времето на појава на првите фебрилни грчеви. На пример, кај децата со сложена форма на фебрилни конвулзии од 5-20% подоцна развиваат епилепсија, додека кај едноставните фебрилни напади можноста за развој на епилепсија е сведена на 2%. Исто така, долготрајните и повторувани конвулзии особено доколку поминат во форма на епилептичен статус ќе резултираат со промени во структурите на мозокот, а што ќе се регистрира на магнетна резонанца на мозокот.
Останува ставот дека педијатарот и педијатарот-невролог ги даваат точните препораки за профилакса и терапија. На родителите е потребно да им се дадат и усни и писмени препораки за постапките кои треба да ги следат при фебрилност и фебрилни конвулзии кај детето, како и во кој момент да се упатат во болничка установа или на хоспитализација
Децата кои освен фебрилни конвулзии имаат некој придружен синдром или развојна
аномалија почесто развиваат епилепсија подоцна во животот.
Колку почесто се повторуваат фебрилните конвулзии, толку е посериозен нивниот исход, освен тоа и времето на појава на конвулзиите е лош предиктивен фактор. Колку е порана возраста на манифестација толку е поголема комплексноста и можните компликации. Освен снимањата на мозочните структури, важен дијагностички параметар е и психомоторното следење кај детето. Најчесто, комплексните конвулзии ќе резултираат со сигнификантно заостанување во сите сфери на менталниот и моторниот развој.
Во однос на смртноста и можноста за смрт кај децата со фебрилни конвулзии, не се смета дека има отстапувања во споредба со останатата детска популација без оваа состојба.
ТРЕТМАН И ПРЕВЕНЦИЈА
Нападите на фебрилни конвулзии најчесто имаат тенденција да се самоограничат и да
прекинат спонтано. Сепак, тука голема улога игра односот и довербата на родителот кон лекарот и препораките кои тој ќе ги даде за превенција односно профилакса на
конвулзиите. Родителите треба да се уверат дека во начело се работи за бенигна состојба иако неговата презентација е прилично драматична.
Кога се работи за прв фебрилен напад кој е неочекуван и непредвиден кај родителот, треба да се има на ум постапката на свртување на детето на страна во легната положба на подлогата. Во рамките на 5-10 минути се очекува самиот напад на грчеви да застане. След тоа може да се посети најблиската здравствена установа за понатамошна интервенција. Во ситуации на стрес и паника родителите или
присутните многу често ставаат прсти во уста на детето или „му го извлекуваат јазикот“ што секако е непотребно и само предизвикува дополнителни компликации.
Кога се работи за фебрилни конвулзии кои се повторуваат, родителите имаат претходно искуство и знаење и ја следат препораката на педијатарот кој го лекува детето.
Во различни земји постојат неколку типови на препораки за превенција на фебрилни конвулзии, но тие дискретно варираат во однос на лековите кои се применуваат. Искуството покажува дека многу често, и покрај даваната профилакса, нападите се повторуваат. Секако дека тоа ќе биде во конекција со генетската предиспозиција кај детето. Она што останува за сигурно е дека предвремено и неосновано давање на лекови за конвулзии е некорисно, а понекогаш ја пореметуваат невролошката состојба кај детето и прават забуна во клиничката слика.
Конечно, останува ставот дека педијатарот и педијатарот-невролог ги даваат точните
препораки за профилакса и терапија. На родителите е потребно да им се дадат и усни и писмени препораки за постапките кои треба да ги следат при фебрилност и фебрилни конвулзии кај детето, како и во кој момент да се упатат во болничка установа или на хоспитализација.
