ПИШУВА:
Д-р Љубинка Дамјановиќ,
специјалист психијатар
ЈЗУ Здравствен дом Скопје, поликлиника „Бит-Пазар“
♦♦♦♦♦♦♦
Матурата не е само финален испит – таа е симбол. Симбол на крајот на едно долго и често предизвикувачко патување низ детството, и истовремено – почеток на нешто ново, непознато и возбудливо. За многу млади, ова е првиот сериозен допир со реалните очекувања на светот што ги чека по завршувањето на училиштето. Како психијатар за деца и адолесценти, често ја гледам оваа фаза не само како академска, туку и како длабоко емоционална и психолошка точка на премин.
Емоционалната тежина на матурата
За дел од учениците матурата претставува триумф – круна на вложениот труд, посветеноста и самодисциплината. За други, таа е извор на анксиозност, сомнеж и страв. Прашања како: „Што ако не успеам?“, „Што ќе мислат родителите?“ или „Каде одам понатаму?“ се појавуваат често и го загрозуваат психолошкиот баланс на адолесцентите.
По матурата започнува процесот на изградба на новата улога – возрасен човек. Ова е период на експериментирање, учење преку искуства, правење грешки и растење. Како психијатар, ги охрабрувам младите да не се плашат од неуспех, туку да го прифатат како дел од процесот на созревање
Нормално е младите да се чувствуваат под притисок. Меѓу 17 и 19 години, мозокот на адолесцентите е сè уште во развој, особено деловите задолжени за носење одлуки, саморегулација и долгорочно планирање. Затоа, барањето од нив да донесат „зрели“ животни одлуки токму во тој период – каде да студираат, што да работат, дали да останат или заминат – носи длабока психолошка тежина.
Матурата како ритуал на премин
Во многу култури, постојат ритуали кои го обележуваат крајот на детството – дали преку церемонии, обреди или симболични активности. Во нашето општество, матурата игра токму таква улога. Нејзината важност не е само академска, туку и социјална, емотивна и знак за интегритетот на личноста.
Младите, за време на матурата, се соочуваат со следното:
- Одвојување од пријателите и училишната рутина.
- Првите сериозни одлуки кои влијаат на иднината.
- Преиспитување на идентитетот: Кој сум јас без училиштето?
- Притисок од општеството да се биде „успешен“.
Овие фактори се психолошки предизвици кои може да бидат извор на анксиозност, чувство на изгубеност или дури и депресија.
Улогата на семејството и опкружувањето
Поддршката од родителите и воспитувачите е клучна. Наместо да се стави фокусот само на резултатите, потребно е разбирање и емпатија. Родителите треба да прашуваат: „Како се чувствуваш?“ наместо само: „Колку учеше?“ Разговорот за емоциите, стравовите и надежта е еднакво важен како и разговорот за изборот на факултетот и постигнатите оценки.
Матурата е премин, но не дефинира кој ќе бидете. Таа е точка на пресврт, но не ја одредува вашата вредност. Како психијатар, порачувам: Чувајте го вашето ментално здравје исто толку колку што ги вреднувате вашите оценки
Важно е и општеството да ја прифати идејата дека не сите млади имаат ист пат. Не сите треба веднаш да запишат факултет. Некои ќе работат, други ќе одморат, трети ќе патуваат. Сите овие избори се валидни и заслужуваат поддршка.
Нов почеток со нова зрелост
По матурата, започнува процесот на изградба на новата улога – возрасен човек. Ова е период на експериментирање, учење преку искуства, правење грешки и растење. Како психијатар, ги охрабрувам младите да не се плашат од неуспех, туку да го прифатат како дел од процесот на созревање.
Зрелоста не доаѓа преку ноќ. Таа се гради со текот на времето, преку одлуките што ги носиме и со начинот на кој се справуваме со промените. Матурата е само првиот чекор – не крајната дестинација.
Порака за матурантите
Матурата е премин, но не дефинира кој ќе бидете. Таа е точка на пресврт, но не ја одредува вашата вредност. Како психијатар, порачувам: Чувајте го вашето ментално здравје исто толку колку што ги вреднувате вашите оценки. Секој млад човек заслужува не само диплома – туку и поддршка, разбирање и простор да биде своето најдобро јас.
