ПИШУВА:
Д-р Наташа Чучкова-Никчевска
специјалист педијатар
Лактоза освен во млекото и млечните производи, како што се сладолед, јогурт и сирење, може да се најде и во лебот и сличните печива, во процесираните житарки за појадок, во инстант компирот, во некои супи, преливи итн. Лактозата исто така ја има и во мајчиното млеко и во стандардните млечни формули за новороденчиња
Лактозата е шеќер кој се наоѓа во млекото и млечните производи. Лактаза е дигестивен ензим кој се наоѓа во ресичките на тенкото црево и служи за да го разложи овој комплексен, дисхахариден шеќер, на два едноставни шеќери, гликоза и галактоза. Овој едноставен шеќер потоа се апсорбира во тенкото црево, стигнува до крвта и е еден од главните нутритиенти.
Интолеранцијата на лактоза и алергијата на протеини на кравјо млеко иако се доста слични по симптомите понекогаш, тие се сосема различни состојби. Интолеранцијата на лактоза е всушност проблем со дигестијата на храната поради недостаток или недоволна активност на ензимот лактаза. Алергијата на протеините на млеко се должи на алергискиот одговор, односно го вклучува имунитетот, а може да доведе дури и до анафилакса. Алергиите на млеко имаат тенденција да се појавуваат во текот на првата година од животот, додека дигестивниот систем на новороденчето е сè уште доста незрел. Интолеранцијата на лактоза може да започне во детството, но може и подоцна.
Лактоза освен во млекото и млечните производи, како што се сладолед, јогурт и сирење, може да се најде и во лебот и сличните печива, во процесираните житарки за појадок, во инстант компирот, во некои супи, преливи итн. Лактозата исто така ја има и во мајчиното млеко и во стандардните млечни формули за новороденчиња.
Симптоми
Симптомите на лактозна интолеранција започнуваат околу 30 минути до два часа по јадење на храна што има лактоза, а тоа се главно млечни производи. Изразеноста на симптомите е во зависност од количината на лактоза која се внесува и треба последователно да се дигестира. За повеќето луѓе, интолеранцијата на лактоза се развива со текот на времето. Симптомите може да започнат во адултното доба, но може и да се јават во доенечкиот период и во раното детство.
Најдобар третман на интолеранција на лактоза е комбинација на модификација на исхраната и земање додаток на ензими за да помогнат при варење на лактозата
Кога постои лaктозна интолеранција, тогаш лактозата не се вари правилно во тенкото црево, односно таа неразложена оди низ цревата се до дебелото црево. По стигнувањето во дебелото црево, таа се распаѓа со помош на нормалната бактериска флора што се наоѓа таму. Овој распад резултира со производство на јаглерод диоксид и гасови на водород. Гасовите доведуваат до следниве вообичаени симптоми: абдоминална дистензија и болка, подригнување, кркорење на цревата, испуштање на гасови и дијареја. Кај лактозната интолеранција столиците при дефекација се воденести и експлозивни.
Симптомите на интолеранција на лактоза можат да започнат за време на детството или адолесценцијата и имаат тенденција да се влошуваат со возраста. Тежината на симптомите обично е пропорционална на количината на млечен шеќер што е внесена со оброците.
Причини
LCT генот лоциран на долгиот крак на хромозомот 2. Специфична ДНК секвенца во MCM 6 генот контролира дали LCT генот е активиран или не. Кај Европејците, генотипите LCT-13910CT и LCT-13910TT се означени како лактозно толерантни (лактозно перзистентни), додека генотипот LCT- 13910CC е означен како интолерантен.
Разликуваме повеќе причини за лактозна интолеранција.
Примарен дефицит на лактаза
Примарниот дефицит на лактаза е најчестиот тип на лактозна интолеранција. Овој тип на дефицит на лактаза е генетски предетерминиран, се наследува автосомно рецесивно. Ова вообичаено се манифестира после 2 година од животот, кога ќе се прекине со доење или исхрана со млечна формула, иако симптомите може и да не се појават се до адултна доба. Кај бебиња кои се хранат со адаптирана млечна формула потребно е истата да биде безлактозна млечна формула, за да се олесни дигестијата.
Секундарен дефицит на лактаза
Секундарниот дефицит на лактаза се манифестира вообичаено после инфекција на гастроинтестиналниот тракт, поради оштетеувањето на слузницата на тенкото црево. Ротавирусот и Giardia- паразитозата се два најчести предизвикувачи после кои се јавува привремена интолеранција на лактоза. Секундарниот дефицит на лактаза го има и кај целијакијата, интолеранција на глутен, после хемотерапија, кај долготрајна употреба на антибиотици, кај Кроновата болест итн. Овој тип на лактозна интолеранција е минлив, вообичаено се повлекува во рок од три до четири недели, односно кога слузницата на цревата ќе се возобнови.
Тука спаѓа и стекнатиот дефицит на лактаза. Многу лица се здобиваат со интолеранција на лактоза како што стареат. Оваа состојба се должи на нормално опаѓање на количината на ензимот лактаза присутна во тенкото црево како што старееме. Иако лактозата е важен дел од исхраната кај доенчиња и мали деца, таа е застапена со само 10% од внесот на шеќери кај возрасните.
Развоен дефицит на лактаза среќаваме кај предвреме родените бебиња (пред 37 гестациска недела). Бебињата кои се родени предвреме, имаат поголема веројатност да имаат интолеранција на лактоза, која е поврзана со растот, созревањето на функциите на дигестивниот систем, а со тоа и на лактаза. Оваа состојба обично трае само кратко време по раѓањето, се додека не созреат сите функции на дигестивниот систем
Конгенитален дефицит на лактаза
Конгенитален дефицит на лактаза е многу ретко нарушување во кое бебињата не можат да ја разградат лактозата во мајчиното млеко или формула. Гените наследени од родители го предизвикуваат ова нарушување. Овој вид на интолеранција резултира во тешка дијареја. Овие бебиња мора да се хранат со специјални млечни формули без лактоза, за да не дојде до сериозна дехидратација и губење на тежина.
Алтернативи на млекото за лицата кои се интолерантни на лактоза се безлактозни млечни формули, млека на база на растенија како што е млеко од соја, бадемово млеко итн. Кај децата секогаш се советува давање на адаптирани млечни формули кои се без лактоза, како и суплементи на витамин Д3 во исхраната
Развоен дефицит на лактаза
Овој тип на дефицит на лактаза го среќаваме кај предвреме родените бебиња (пред 37 гестациска недела). Бебињата кои се родени предвреме, имаат поголема веројатност да имаат интолеранција на лактоза, која е поврзана со растот, созревањето на функциите на дигестивниот систем, а со тоа и на лактаза. Оваа состојба обично трае само кратко време по раѓањето, се додека не созреат сите функции на дигестивниот систем. Сепак, поголемиот дел од предвремено родените новороденчиња ќе можат да консумираат формула што содржи лактоза и мајчино млеко. Оваа состојба исто така се нарекува и развојна хиполактазија.
Дијагноза
Интолеранцијата на лактоза се дијагностицира најчесто со тестот на издишан водород. Пред изведувањето на тестот се дава лактозен раствор. Доколку тестот покаже дека има повеќе од 20 ppm вредност, најверојатно се работи за лактозна интолеранција. Ова е затоа што кај лактозната интолеранција бактериите во колонот продуцираат повеќе од нормалното ниво на водород.
Лактозната интолеранција, кај случаите кога е генетски условена, може да се дијагностицира и со генетска анализа за лактозна интолеранција.
Третман
Најдобар третман на интолеранција на лактоза е комбинација на модификација на исхраната и земање додаток на ензими за да помогнат при варење на лактозата. Обично е потребно одредено намалување на дневниот внес на лактоза. Постојат и примери кога интолерантноста не е многу изразена, па тогаш може и да се внесува и толерира релативно поголема количина на лактоза. Алтернативи на млекото за лицата кои се интолерантни на лактоза се безлактозни млечни формули, млека на база на растенија како што е млеко од соја, бадемово млеко итн. Кај децата секогаш се советува давање на адаптирани млечни формули кои се без лактоза, како и суплементи на витамин Д3 во исхраната.
