ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Каква било асиметрија во висината на рамењата, на ниво на лопатките (скапулите), на ниво на карличниот појас, испакнување или вдлабнување во пределот на градниот кош, како и жалби од страна на детето за болка во пределот на грбот, се знаци кои треба да го вклучат алармот кај родителите и да бидат повод да се упатат на лекарски преглед“, објаснува д-р Ана Спасовска-Ѓорговска, специјалист по физикална медицина и рехабилитација.
Редовните систематски прегледи укажуваат на алармантен број деца со деформитети на ‘рбетниот столб и градниот кош, при што доминира сколиозата – искривување на ‘рбетниот столб во фронтална (странична) рамнина.
„Пубертетот и адолесцентниот период се временски точки во кои е потребно да се изведе детален преглед на ‘рбетниот столб, бидејќи во тој период заради драстични хормонални промени доаѓа до интензивен раст и развој“, вели д-р Спасовска-Ѓорговска, која во интервју за Педијатар.мк објаснува на што треба да внимаваат родителите, кои се најчестите причини за појава на сколиоза кај децата, како се дијагностицира и третира, како и кои се препораките за правилно седење, спиење и движење кои можат да делуваат превентивно кај сите деца.
Сколиозата станува се посериозен проблем меѓу децата во Македонија. Редовните систематски прегледи укажуваат на алармантен број на деца со деформитети на ‘рбетниот столб и градниот кош. Според податоците на ИЈЗ на РСМ, во изминатата учебна 2023/2024 година, кај 16,6 % од основците се утврдени деформитети. Што всушност претставува сколиозата?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Сколиозата претставува деформитет на ‘рбетниот столб, при што доаѓа до искривување на ‘рбетниот столб во фронтална (странична) рамнина. Истата претставува девијација од средната линија на ‘рбетниот столб кон лево или кон десно или пак, компензаторно лево и десно долж ‘рбетниот столб, формирајќи комплексна сколиоза.
Третманот на сколиозата е долг и бара големо трпение и упорност, како од страна на професионалниот тим, така и од страна на пациентот, кој најмногу за себе би можел да придонесе со својата соработка и истрајност
Која е примарната возраст за појава на сколиоза и дали се јавува подеднакво кај двата пола?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Сколиозата се јавува кај двата пола со предоминација кај женскиот пол. Пубертетот и адолесцентниот период се временски точки во кои е потребно да се изведе детален преглед на ‘рбетниот столб, бидејќи во тој период заради драстични хормонални промени доаѓа до интензивен раст и развој. Соодветно на тоа ризикот од развој на деформитет на ‘рбетниот столб завршува во моментот кога е постигнат дефинитивниот раст.
Кои се најчестите причини за нејзина појава, какви типови постојат и кој од нив е најзастапен кај децата?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Во повеќето случаи точната причина не е позната (идиопатска). Сколиозите имаат неколку медицински поделби. Најопшта поделба е на вродени или идиопатски и стекнати сколиози. Кај децата најчесто се работи за стекнати сколиози кои се јавуваат во период на интензивен раст, тинејџерските години, па се до адолесценција.
Попрецизна поделба на сколиозите е на функционални или неструктурни и структурни сколиози.
Функционалните сколиози се јавуваат како резултат на лошо држење на телото и/или пократок екстремитет. Овој тип на сколиоза се лекува со отстранување на причинителот за истата. За разлика од функционалните, структурните сколиози настануваат како резултат на структурни промени на прешлените и мекоткивни промени и најчесто се најкомплексни за третман.
Покрај редовните систематски прегледи, кои се првите знаци што може да ги забележат родителите кај своето дете, коишто ќе ги упатат да побараат стручна помош?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Кај родителите потребно е да се вклучи аларм и да се упатат на преглед доколку забележат каква било асиметрија на висината на рамењата, на ниво на лопатките (скапули), на ниво на карличен појас, испакнување или вдлабнување во предел на градниот кош и доколку детето се жали на болка во предел на грбот.
Како се дијагностицира сколиозата и дали е секогаш потребно да се направи рендген?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Процесот на прецизно утврдување на ‘рбетни деформитети опфаќа детална анамнеза, фамилијарна анамнеза, физички преглед и панорамска рентген снимка на ‘рбетниот столб доколку се постави индикација за истата.
Како се третира сколиозата кај деца во зависност од нејзината тежина?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Третманот на сколиозата се ординира во зависност од типот и комплексноста на состојбата, како и степенот на кривината на ‘рбетниот столб. Најчест третман на сколиозите е конзервативниот третман кој опфаќа специфичен тип на кинезитераписки протокол кој опфаќа вежби за истегнување на скратената мускулатура, вежби за јакнење на мускулатурата кои пациентите треба да ги применуваат во институција каде физиотерапевт би извршил обука за соодветно изведување на физички вежби кои треба понатаму да бидат применувани секојдневно. Во зависност од степенот на кривината се ординира и соодветна ортоза (корсет). Кај мал процент на пациенти кои имаат структурни сколиози и деформитет од повисок степен единствен начин на лекување е оперативен третман.
Кога се препорачува носење корсет, а кога физикална терапија?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Физикална терапија односно кинезитерапија се препорачува кај пациентите кај кои при клинички преглед од ортопед или физијатар е поставена дијагноза сколиоза, која доколку е потврдена со соодветна панорамска РТГ-снимка на ‘рбетниот столб на детето, на која е извршено и прецизно мерење на степенот на искривување на ‘рбетниот столб, ќе се одреди и потребата од дополнување на терапијата со ортоза.
Генерално препорачани спортови за деца со сколиотично искривување се аеробни вежби, пливање, гимнастика
Генерално, ортоза се применува кај деца со кривина помеѓу 25 и 40 степени која незадоволително се коригира само со помош на вежби. Дечињата со кривина помала од 20 степени се мотивираат да бидат физички активни, да спортуваат спорт кој одговара во насока на корекција на кривината и често да бидат контролирани од доктор специјалист по физикална медицина и рехабилитација.
Кои вежби или активности се најкорисни за деца со сколиоза, а може да се изведуваат дома? Дали запишувањето на одреден спорт може позитивно да влијае и да го спречи развојот на сколиозата?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Специфичните вежби за сколиоза се наменети токму во насока на истегнување на скратената мускулатура кај децата која е една од основните причини за развој на деформитет, јакнење на мускулатурата. Целта на спроведувањето на кинезитерапискиот протокол е детето да ги научи вежбите кои ги изведувало во придружба на терапевт и истите да ги применува во домашни услови. Третманот на сколиозата е долг и бара големо трпение и упорност, како од страна на професионалниот тим, така и од страна на пациентот, кој најмногу за себе би можел да придонесе со својата соработка и истрајност. За соодветен избор на спорт потребен е детален преглед од ординирачкиот специјалист кој индивидуално би дал препорака за симетрични или асиметрични спортови во зависност од кривината на ‘рбетниот столб, а се со цел за нејзина посоодветна корекција. Генерално препорачани спортови за деца со сколиотично искривување се аеробни вежби, пливање, гимнастика.
Најчест третман на сколиозите е конзервативниот третман кој опфаќа специфичен тип на кинезитераписки протокол кој опфаќа вежби за истегнување на скратената мускулатура, вежби за јакнење на мускулатурата кои пациентите треба да ги применуваат во институција каде физиотерапевт би извршил обука за соодветно изведување на физички вежби кои треба понатаму да бидат применувани секојдневно
Сметате ли дека е потребна национална стратегија, програма за превенција за рано откривање на сколиоза кај децата?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Моја препорака на оваа тема е воведување на скрининг за рано откривање на развојните деформитети на целиот мускулноскелетен систем кај младата популација. Истиот да биде изведуван од специјалисти од областа на физикална медицина и рехабилитација или ортопеди, во неколку временски интервали следејќи ги систематските прегледи, се до моментот на постигнување на дефинитивниот раст со што процентот на деформитети кај младата популација би бил сведен на минимум.
Сосема за крај, кои се Вашите препораки, совети за правилно седење, спиење и движење кои можат да делуваат превентивно кај сите деца, а не само кај оние со сколиоза?
Д-р Спасовска-Ѓорговска: Генерална препорака за децата на секоја возраст се поминување на слободното време во природа изведувајќи физичка активност соодветна на афинитетот. Во однос на ергономски совети за правилно седење потребно е стапалата на детето да бидат поставени рамно на подот, ‘рбетниот столб да биде исправен со соодветна тораколумбална потпора. Во однос на поставеноста на горните екстремитети во однос на училишната клупа, подлактицата во однос на надлактицата да формира „L“ форма на ниво на лактот. После секој час поминат во училишните клупи да применат раздвижување. Тежината на училишните ранци никогаш да не надминува 10 % од телесната тежина на детето. Примената на ранци со тркалца на туркање да се изведува внимателно, со наизменично менување на левата и десната рака при нивна примена. Совет за примена на спорт, здрава и балансирана исхрана.
