ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Рецидивирачки (повторувачки) гнојни ангини, натрупување на гној околу тонзилите (перитонзиларни апсцеси), локални изменувања на морфологијата на тонзилите, хипертрофија со нарушување на дишењето, грчење за време на сон како и нарушување на хранењето, оттаму респективно и недобивање на нормална телесна тежина кај детето – се дел од индикациите за оперативно отстранување на крајниците кај децата. „Донесувањето на одлука за тонзилектомија е една од најтешките во нашата специјалност, и најглавна за тоа е дијагнозата ХРОНИЧЕН ТОНЗИЛИТ, пропратена со симптоми и компликации од други органи и системи“, објаснува д-р Димче Марковски, оториноларинголог.
Eден од најчестите проблеми во детската возраст се крајниците, а состојбата станува особено драматична кога специјалистот ќе предложи нивно вадење. Најпрво, која е функцијата на крајниците во нашиот организам?
Д-р Марковски: Тонзилите се органи на орофаринксот (грлото). Тоа се лимфни органи во задниот дел на устата и горниот дел на грлото, кои претставуваат пречка што ги запира патогените микроорганизми на влезот на телото. Тие всушност претставуваат антена (приемник) на информацијата за микроорганизмот (причинителот) за заболувањето респективно воспалителниот процес во организмот. Поради начинот на пренос на воспалението, кој е аеро-капков (воздушен), и се пренеува преку разговор, кашлање, кивање и секој близок контакт со заболеното лице или носителот на микроорганизмот (без да има пројава на заболување) како и фактот што крајниците (тонзилите) се поставени на влезот (портите) на организмот или крстосницата од горно – респираторни патишта и дигестивен тракт се едни од најчестите заболувања кај децата (и поради се уште нестекнат иминитет), а респективно и кај возрасните индивидуи. Најглавната функција, поради која ние ОРЛ специјалистите, пред се, е наша задача да се бориме да ги задржиме и оздравиме тонзилите (а не да ги оперираме) е таа што со контактот на воспалителниот агент преку нив се добива информација како организмот најдобро треба и може да се справи со воспалението или уште подобро да не дојде до раширување на воспаление, всушност, тие се нашата прва борбена линија, првиот одбранбен штит како и тоа што играат улога во стекнување на имунитет, создавање на имуна памет (меморија).
Спомнавте, кога лекарот ќе предложи нивно вадење (оперирање) настанува драматична состојба… Да, така е, бидејќи како за родителот и за нас лекарите (оператори) е доволно стресна самата ситуација, да го оперираме детето (најмилото во семејството) поради тоа што ние свесно, а родителите и не толку со сознанија од можните компликации од таа операција. Така што треба да знаете дека колку за некој од страна тоа претставува рутина, за нас е секојдневна „борба“ со болеста, со ситуацијата, со подготовката, со објаснувањето на родителот, со убедувањето од исходот на таа операција и дека е наложувачка.
Имунолошката функција на крајниците опаѓа со возраста на детето. Но, кога крајниците од еден добар, корисен орган се претвораат во потенцијална опасност по здравјето на детето?
Д-р Марковски: Со напредување на возраста на детето, тоа се стекнува со добри имуни механизми и одговори, имунолошкиот систем созрева и тогаш улогата на тонзилите и нивниот капацитет полека намалува. На прашањето кога еден таков имунолошки важен орган станува опасен е моментот кога тој започнува да предизвикува воспалителни процеси и посериозни заболувања. Донесувањето на одлука за тонзилектомија (оперативно отстранување на крајниците) е една од најтешките во нашата специјалност, и најглавна за тоа е дијагнозата ХРОНИЧЕН ТОНЗИЛИТ пропратена со симптоми и компликации од други органи и системи.
Самиот трет крајник некогаш служи и како резервоар на вгнездени бактерии, од таму полесно пренесување на инфекцијата по соседство кон ушите и многу важен момент во таа корелација, кондуктивно (проводно) намаление на слухот на детето, кое е реверзибилен процес без последици доколку има навремен оперативен и медикаментозен третман
Некои од индикациите се: рецидивирачки (повторувачки) гнојни ангини, натрупување на гној околу тонзилите (перитонзиларни апсцеси), локални изменувања на морфологијата на тонзилите, хипертрофија со нарушување на дишењето, грчење за време на сон како и нарушување на хранењето од таму респективно и недобивање на нормална телесна тежина кај детето. Да се изразам поедноставно: „има гнојни ангини кои ги гушкаат и бакнуваат тонзилите (крајниците), а ги оштетуваат зглобовите, бубрезите или срцето, или моментот кога тие претставуваат трн во останатото здраво ткиво на организмот“.
Во кои случаи се препорачува операција за вадење на крајниците и која е идеалната возраст за нејзино изведување? Постои ли граница под која не би смееле да го подложуваме детето на оваа интервенција?
Д-р Марковски: Препораката за операција на крајниците, пред се, не е едноставна, се одредува според медицински докази, според анамнестичките податоци од пациентот и родителите, историја на заболувања, клинички и параклинички испитувања. Сепак, наша примарна цел е колку може подолго време да ги зачуваме. Не постои идеална возраст за пристап кон таа интервенција, секогаш се стремиме да биде во понапредна возраст, но сето тоа е одлука според индивидуална состојба на пациентот и типот на заболување. Во некои европски земји имаат дури и закон, палатиналните тонзили (непчани крајници) да бидат оперирани после навршување на 6-годишна возраст на детето, и тоа е со презумција од минати случаеви каде имало обилни крвавења постоперативно.
Кога би зборувале за граница, тоа е доста дискутабилно прашање и може да изникнат доста индивидуални размислувања, во нашата држава се стремиме да не биде под 4 години детето, и се бориме да го подобриме имунитетот и да стигне до 6 години каде би се совпаднале нашите размислувања со погоре наведениот пример. Лично јас, се трудам да се придржувам кон размислувањето тоа да биде 6 години, освен каде што ситуацијата налага поразлично. А за аденоидите (трет крајник) таа е помала, барем 3 до 4 години.
Голем дел од децата имаат проблем со третиот крајник. Неговото зголемување може да направи низа на компликации. Може ли да ни наброите дел од нив?
Д-р Марковски: За компликациите на третиот крајник, верувајте, може да зборуваме цел ден. Сепак, појавата на компликации зависи од степенот на неговото зголемување (хипертрофирање), од причината која довела до тоа и според неа може да биде различно лекувањето. Една од првите компликации е отежнато носево дишење. Тогаш детето поголемиот дел од денот дише преку уста, спие со отворена уста и грчи за време на сон. А, да цитирам еден професор, „дишењето преку уста е толку грешно, колку хранењето преку носот“. Како други компликации што може да се јават се: воспаление на тапанчеви мембрани, намален апетит, намалување на концентрација на детето во градинка и училиште, носов говор, подигнување на мекото непце, ноќно мокрење во кревет и ред други компликации.
Кои се главните знаци за зголемен трет крајник и во кои случаи е неопходна интервенција за негово отстранување?
Д-р Марковски: Како што спомнав претходно, главен знак е отежнато носево дишење, детето е претежно со отворена уста (и личи како риба на суво) или она што ние го нарекуваме аденоиден фациес, респективно после нарушено носево дишење доаѓаат другите промени, како што реков погоре, чести секреции од нос, често изолирање на бактерии поради пурулентен ексудат (воспалителен секрет) во носот… Самиот трет крајник некогаш служи и како резервоар на вгнездени бактерии, од таму полесно пренесување на инфекцијата по соседство кон ушите и многу важен момент во таа корелација, кондуктивно (проводно) намаление на слухот на детето, кое е реверзибилен процес без последици доколку има навремен оперативен и медикаментозен третман. Според компликациите до кои довел третиот крајник и е афектирано детето, оттаму и одлуката за операција на истиот.
Со напредување на возраста, детето се стекнува со добри имуни механизми и одговори, имунолошкиот систем созрева и тогаш улогата на тонзилите и нивниот капацитет полека намалува. На прашањето кога еден таков имунолошки важен орган станува опасен е моментот кога тој започнува да предизвикува воспалителни процеси и посериозни заболувања
Во народот постои верување дека доколку рано се оперира третиот крајник може повторно да порасне. Дали е ова мит или вистина?
Д-р Марковски: Тоа веднаш ќе потврдам дека не е вистина, туку мит меѓу народот, бидејќи после оперативно отстранување на третиот крајник, рецидив на истиот или повторно појавување како процент е многу мал, и зависи од други пропратни заболувања на носот и околуносните синуси (воспалителни и алергиски).
Еден од најомилените десерти на децата е сладоледот, но родителите најчесто го одбегнуваат поради страв од воспаление на грлото. Од друга страна, некои ваши колеги го препорачуваат токму против воспаление на грлото. Каде е вистината? Дали сладоледот може да помогне при воспалени крајници? Може ли родителите слободно да им го даваат на децата дури и кога ги боли грлото?
Д-р Марковски: Сладолед, омилен десерт кај деца, а и возрасни. Лично јас го ординирам задолжително постоперативно кај крајници, но во моите препораки кон пациентите при лекување на воспалено грло истиот не се наоѓа. Помошта од сладолед кај воспалени крајници доаѓа од фактот дека при воспаление имаме оток, топлина и црвенило, и сладоледот може да допринесе за намалување на истите, а од таму донекаде и намалување на болката, но дека сам по себе ќе ги излекува воспалените крајници – НЕ!
