ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Растот е еден од најважните обележја кај децата, но растот не е само едноставно квантитативен процес на зголемување на димензиите на телото. Растот претставува сложен процес кој опфаќа и квалитативни промени на структурата, функцијата и реактивноста на поедини ткива и органи. Промени во психичките својства, говорот, интеракција со средината, прилагодување кон социјалните и културните услови во коишто живеат“, објаснува д-р Ѓорѓи Филев, специјалист педијатар во интервју за Педијатар.мк, а по повод 20 СЕПТЕМВРИ – СВЕТСКИОТ ДЕН ЗА ПОДИГАЊЕ НА СВЕСТА ЗА РАСТОТ КАЈ ДЕЦАТА.
„Кога се мисли на раст во потесен смисол се мисли првенствено на зголемување на одредени димензии (на пример: висината на телото, обем на главата или вкупната маса на телото). Додека кога се мисли на развојот кај децата, тогаш првенствено се мисли на созревање на структурите и функции на органите и одредените ткива, прилагодување кон условите на средината. Тоа кај децата се манифестира со способноста на децата кон фини моторни вештини, развивање на говор, способноста за размислување и расудување за работите кои ги опкружуваат, стекнување на нови знаења и способност да ги обработуваат информациите.
Растот и развојот имаат свои физички, психички, емотивни, социјални и културни аспекти. Тие не се независни еден од друг туку се тесно поврзани и се преплетуваат меѓу себе, односно во многу аспекти се и меѓусебно зависни“, додава д-р Филев.
Во новороденечкиот период до еден месец се мерат на две недели, потоа до првата година еднаш месечно, а после првата година децата треба да се мерат еднаш на шест месеци. Би апелирал кај сите родители, со едноставното редовно мерење на тежината и висината кај секое дете може уште во рана возраст да се постави сомнение за заостанување во растот
Физичкиот раст е индикатор за општото здравје на детето. Како родителите да препознаат дека детето не расте доволно?
Д-р Филев: Физичкиот раст кај децата го одредуваме наједноставно со мерење на телесната висина и телесната тежина. За следење на физичкиот напредок кај доенчиња до една година се мери телесната должина, телесната тежина и обемот на главата. Во оваа возраст позначаен параметар е растот во тежина. Добиените податоци се пренесуваат на кривите за раст, секое дете чија тежина и висина е помеѓу 3-та и 97-та перцентила се смета за дете со соодветен раст. Односно секое дете кое отстапува од овие мерки, потребно е да се бара причината за нискиот или високиот раст односно ниска или висока тежина. Покрај овие најзастапени мерења кај децата се мерат и брзината на раст, зрелоста на коскените јадра како и половата зрелост, овие мерења се прават во специјалистичките ординации по педијатрија.
Kога најрано може да се воочи постоењето на овој проблем и кога треба да се посети детски ендокринолог?
Д-р Филев: Уште во раната детска возраст може да се забележи заостанувањето во растот кај децата со едноставно редовно мерење на висината и тежината, секое дете кое отстапува од нормалната крива на раст или кај децата над 3 години расте помалку од 4 см годишно треба да посети педијатар-ендокринолог каде ќе се реализираат подетални испитувања.
Третманот на децата со низок раст опфаќа мултидисциплинарен пристап од поголем број на стручњаци од соодветна област, како што е матичен педијатар, до педијатар ендокринолог и педијатри од други супспецијалности, логопеди, психолози, физиотерапевти итн.
Во позадината на нискиот раст може да се кријат повеќе медицински состојби. Кои се најчестите патолошки причини?
Д-р Филев: Најчестата причина за нискиот раст е фамилијарниот низок раст, всушност децата на ниските родители се и тие со низок раст. Кај овие деца не е потребно никакво лекување. Но голем дел од децата со низок раст се поврзани со одредено заболување. Почнувајќи од малнутриција (неухранетост), хронични болести на срцето, бубрезите, белите дробови, дигестивниот тракт, болести на крвотворните органи. Ендокринолошки причини за низок раст се: недостаток на хормонот за раст, тироидните хормони, инсулин, половите хормони како и зголемената продукција на гликокортикоиди. Болести на хромозомите исто така може да се причина за низок раст (Даун синдром, Тарнер синдром итн.) Како и болестите поврзани со метаболизмот. Во оваа листа на причинители се и наследните болестите на коските. Оваа листа опфаќа и голем број на други болести и состојби кои можат да доведат до заостанување во растот кај децата.
Зошто е битно навременото препознавање на состојбата, односно поставување на дијагноза во што поран период од развојот на детето?
Д-р Филев: Голем број од причинителите за низок раст ако се откријат во што поран период од растот и развојот кај децата може со соодветна терапија да се лекуваат и со тоа да се овозможи секое дете да ја достигне соодветната висина и тежина, како и да се овозможи нормален моторен, психички и социјален развој на секое лекувано дете.
Физичкиот раст кај децата го одредуваме наједноставно со мерење на телесната висина и телесната тежина. За следење на физичкиот напредок кај доенчиња до една година се мери телесната должина, телесната тежина и обемот на главата. Во оваа возраст позначаен параметар е растот во тежина. Добиените податоци се пренесуваат на кривите за раст, секое дете чија тежина и висина е помеѓу 3-та и 97-та перцентила се смета за дете со соодветен раст. Односно секое дете кое отстапува од овие мерки, потребно е да се бара причината за нискиот или високиот раст односно ниска или висока тежина
Како се третираат децата со низок раст?
Д-р Филев: Третманот на децата со низок раст опфаќа мултидисциплинарен пристап од поголем број на стручњаци од соодветна област, како што е матичен педијатар, до педијатар ендокринолог и педијатри од други супспецијалности, логопеди, психолози, физиотерапевти итн. Ова го потенцирам поради тоа што третманот на овие деца започнува со поставување на соодветна дијагноза. Со лекување на примарното заболување голем број од овие дечиња почнуваат нормално да растат и да се развиваат. Одредена група од овие дечиња се поврзани и со недостаток на хормонот за раст, кај овие дечиња соодветен третман е супституција на хормон за раст. Со овој третман сите овие дечиња ја достигнуваат соодветната нивна висина.
На крајот, би сакала да упатиме порака до родителите да не ја игнорираат состојбата доколку забележат дека нешто не е во ред со физичкиот раст на детето и неодложно да побараат стручна помош. Всушност, колку често треба да се мерат децата и кој е првиот знак за аларм?
Д-р Филев: Во новороденечкиот период до еден месец се мерат на две недели, потоа до првата година еднаш месечно, а после првата година децата треба да се мерат еднаш на шест месеци. Би апелирал кај сите родители, со едноставното редовно мерење на тежината и висината кај секое дете може уште во рана возраст да се постави сомнение за заостанување во растот. Раното започнување со третман со хормон за раст овозможува секое дете да има нормален раст и развој.
