ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Афазијата претставува сериозно јазично нарушување кое го менува начинот на кој човекот комуницира, но не и неговата личност, мисли или емоции. Иако често се поврзува со постари лица и мозочни удари, афазијата не е непозната ниту кај децата, особено по тешки инфекции, трауматски повреди или други невролошки состојби.
По повод Месецот на подигнување на свеста за афазијата – јуни, разговаравме со м-р Станислава Антевска, логопед со повеќегодишно искуство и посветена работа на лица со афазија. Во интервјуто таа објаснува што значи ова нарушување кај најмладите, како се препознаваат првите знаци, колку е важна раната интервенција и каква улога играат семејството, училиштето и пошироката заедница во поддршката и рехабилитацијата. Нејзината порака: „Афазијата не значи изолација, туку потреба за разбирање и емпатија“ – нè потсетува дека зборовите не се единствениот начин на комуникација, а љубовта, трпението и прифаќањето се јазик што сите можеме и треба да го зборуваме.
Афазијата често се опишува како пореметување на говорот, но таа не е болест, туку последица на други заболувања. Како се дефинира афазијата кај децата, и што е најважно да се знае за оваа состојба?
М-р Антевска: Афазијата кај децата претставува стекнато јазично нарушување, како резултат на оштетување на доминантната хемисфера на мозокот, најчесто во левата темпорална и фронтална регија која е одговорна за јазично процесирање. Ова нарушување се појавува во период на нормален говорно-јазичен развој, односно кога детето веќе има стекнато говор и комуникациска способност, а потоа поради невролошкото оштетување доаѓа до губење или нарушување на тие функции.
Кои се најчестите симптоми на афазија кај деца? Како родителите и наставниците можат да ги препознаат првите знаци?
М-р Антевска: Најчести симптоми кои вклучуваат тешкотии во разбирањето и/или изразувањето на зборови, неправилен или неразбирлив говор, губење на претходно стекнатиот речник, проблеми со именување на познати предмети, користење на погрешни зборови или звуци. Родителите и наставниците треба да внимаваат на ненадејните промени во комуникацијата кај децата кои настануваат особено по болест, повреда или траума или други непознати причинители.
Афазијата е тежок предизвик, но со поддршка, трпение и соодветна стручна помош детето може повторно да комуницира и успешно да ги следи своите врсници
Дали афазијата кај децата секогаш е резултат на мозочен удар или има и други можни причини, како воспаленија, повреди или генетски фактори?
М-р Антевска: Не секогаш, иако мозочниот удар е една од најчестите причини, како кај децата така и кај возрасните, но сепак, афазијата може да се појави и по тешки инфекции, како енцефалит, по трауматска повреда на глава, по операција како и по одредени генетски состојби. Важно е навремено да се дијагностицира состојбата бидејќи успешноста на третманот најмногу зависи од навременото почнување со логопедскиот третман.
Колку е важно третманот и рехабилитацијата да започнат веднаш по поставувањето на дијагнозата, и какви резултати може да се очекуваат со навремена интервенција?
М-р Антевска: Раната интервенција е клучна за целосното и што поуспешното решавање на оваа состојба. Штом лекарот ја постави дијагнозата и ја санира моменталната акутна состојба, логопедската проценка и терапија треба што побргу да започнат.
Родителите и наставниците треба да внимаваат на ненадејните промени во комуникацијата кај децата кои настануваат особено по болест, повреда или траума или други непознати причинители
Детскиот мозок има огромна невропластичност, што значи има способност за обнова, учење и адаптација. Колку побргу се започне со индивидуалниот третман, толку се поголеми шансите за подобрување на говорот, разбирањето и комуникацијата и секако, враќање во среќните и весели детски денови.
Во една прилика изјавивте дека најмладиот пациент со афазија со кого сте работеле имал само седум години. Кои се најефикасните логопедски пристапи при работа со деца со афазија?
М-р Антевска: Да, тој случај никогаш нема да го заборавам. Кај децата со афазија, терапијата секогаш мора да биде индивидуална и прилагодена на неговите моментални говорно-јазични способности, а секако, земајќи ја предвид нивната возраст. Јас користам комбинација на класични логопедски техники (работа на разбирање, именување, создавање на реченици), визуелни поттикнувачи, игри за јазично изразување и во најново време користење на технологија (паметна ракавица). Важно е терапијата да биде интересна, мотивирачка и редовна – зашто тоа им ја враќа нивната самодоверба.
Детскиот мозок има огромна невропластичност, што значи има способност за обнова, учење и адаптација. Колку побргу се започне со индивидуалниот третман, толку се поголеми шансите за подобрување на говорот, разбирањето и комуникацијата и секако, враќање во среќните и весели детски денови
Колкава е улогата на родителите, наставниците и пошироката средина во секојдневната комуникација и поддршка на децата со афазија? Што можат тие да направат дома или во училиште?
М-р Антевска: Огромна. Родителите се првите сојузници во самиот процес на рехабилитација, тие треба да бидат информирани за самиот тек на рехабилитацијата и што би требало да се очекува, поддржувачи и активни учесници во секојдневната комуникација. Наставниците може да го адаптираат материјалот, да дадат повеќе време за одговор, да користат слики и други дидактички материјали кои ќе го поттикнат самиот процес на образование. Афазијата не значи изолација – значи потреба за разбирање и емпатија.
Која е вашата порака до родителите кои се соочуваат со дијагноза на афазија кај нивното дете? Што е најважно да знаат и како да постапат?
М-р Антевска: Најважно е да знаат дека не се сами. Афазијата е тежок предизвик, но со поддршка, трпение и соодветна стручна помош детето може повторно да комуницира и успешно да ги следи своите врсници. Верувајте во процесот на рехабилитацијата, соработувајте со логопедот и создадете средина каде што детето ќе се чувствува прифатено и задоволно. Секоја мала победа е чекор кон поголема комуникација – а љубовта и поддршката се најголеми алати во тој процес. И како за крај, да не се заборави: „Јас зборувам, дали ме разбирате…“
