ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Со организирањето на овој симпозиум желба ни беше да ги обединиме на едно место најголемиот број од најеминентни стручни лица пред сè од нашата земја, кои имаат што да кажат за унапредување на здравјето на новороденото. Исто така ги поканивме и некои од стручњаците од регионот со кои во изминативе години сме имале најголема соработка, а кои исто така нешто значат не само во земјите од кои доаѓаат туку и во европски рамки“, објаснува прим. д-р мед. науки Душко Фидановски, КБ Аџибадем Систина-Скопје, претседател на Научниот одбор на симпозиумот „Актуелности во неонатологијата“ со меѓународно учество.
На Симпозиумот, на кој ќе земат учество експерти од различни специјалности кои учествуваат во згрижување на новороденото, ќе бидат изложени актуелни проблеми поврзани со начините на превенирање на недоносеноста, но и современи пристапи во лекување на најчестите заболувања кои се јавуваат кај новородените и недоносените. „Очекувам успешен симпозиум на кој ќе се изложи она што е најактуелно во моментот во неонатологијата, а ќе биде можност и за лична средба и размена на искуства, а секако и за дружба со наши колеги и воедно големи пријатели“, додава прим. д-р мед. науки Фидановски.
Во месецот во кој се одбележува Светскиот ден на предвремено родени деца – 17 Ноември, подготвувате симпозиум со меѓународно учество „Актуелности во неонатологијата“. Кои се главните теми на кои ќе се дискутира од 15-17 ноември во хотелот „Double Tree by Hilton“ во Скопје?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Симпозиумот е планиран како дел од активностите за одбележување на Светскиот ден на недоносеноста со што нашата земја се придружува на многуте земји во светот во активностите за подигање на свеста за значењето на недоносеноста како значаен здравствен и општествен проблем. Освен општите здравствени предизвици поврзани со недоносеноста и последиците од неа на Симпозиумот ќе бидат опфатени и некои од најзначајните области од неонатологијата и перинатологијата кои претставуваат поле на интерес за медицинските експерти кои се бават со проблемите на новороденото, но и со проблемите кои можат да се појават во текот на бременоста и породувањето, а имаат големо влијание на здравјето на новороденото. На пленарните предавања, орални презентации, симпозиуми и средби со експерти ќе бидат изложени актуелностите од областа на: исхраната, инфекциите, имунизацијата, респираторните, невролошките и хематалошките, метаболните проблеми кај новороденото и недоносеното.
Во последните 50 години, неонатологијата и перинатологијата се гранките од медицината кои имаат забележано огромен прогрес, во смисол на подобрување на здравјето на трудниците (воопшто жената во период на репродукцијата), преземање мерки за превенирање на недоносеноста (состојба која може да се спречи) и постапки за надминување на проблемите кои се појавуваат кај недоносените и воопшто новородените. Како последица на тоа во денешно време се зборува за преживување од над 80 % на деца кои се раѓаат многу предвремено, пред 28 недели и со родилна тежина помала од 1000 грама, како и значајно намалување на компликациите кои можат да остават трајни последици во понатамошниот живот
На што ќе биде ставен акцентот во научната програма, и дали може да ни откриете дел од имињата на учесниците – експерти од нашата земја, од регионот и од Европа, кои преку предавања, презентации и работилници ќе дадат свој придонес на симпозиумот?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Симпозиумот е замислен како настан на кој ќе земат учество експерти од различни специјалности кои учествуваат во згрижување на новороденото, бидејќи здравјето на новороденото, а особено предвреме роденото дете зависи од добро организиран тимски пристап од доктори неонатолози, гинеколози – перинатолози, детски хирурзи и други специјалности кои учествуваат во грижата за здравјето на мајката и детето. На Симпозиумот ќе земат учество сите врвни експерти од здравствени установи во нашата земја кои се грижат за новородените, а успеавме да обезбедиме присуство и на неколку врвни експерти од областа на неонатологијата од Србија, Хрватска и Словенија. Ќе бидат изложени актуелни проблеми поврзани со начините на превенирање на недоносеноста, но и современи пристапи во лекување на најчестите заболувања кои се јавуваат кај новородените и недоносените, како и на обезбедување на квалитетен понатамошен живот на овие деца, што претставува еден од најзначајните здравствени и општествени проблеми во светот. Преку размена на искуства со колегите од целата наша земја и со колегите од регионот ќе имаме можност да согледаме каде се наоѓаме ние во поглед на оваа проблематика и што можеме дополнително да направиме за унапредување на здравјето на новороденото како еден од најзначајните проблеми од опшествен интерес за иднината на секоја земја.
Како што велите, неонатологијата и проблемите на новороденото се области кои постојано се развиваат, а грижата за недоносеното е еден од врвните приоритети на секој неонатолог. Со каква динамика се развива оваа гранка на медицината?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Во последните 50 години, неонатологијата и перинатологијата се гранките од медицината кои имаат забележано огромен прогрес, во смисол на: подобрување на здравјето на трудниците (воопшто жената во период на репродукцијата), преземање мерки за превенирање на недоносеноста (состојба која може да се спречи) и постапки за надминување на проблемите кои се појавуваат кај недоносените и воопшто новородените. Како последица на тоа во денешно време се зборува за преживување од над 80 % на деца кои се раѓаат многу предвремено, пред 28 недели и со родилна тежина помала од 1000 грама, како и значајно намалување на компликациите кои можат да остават трајни последици во понатамошниот живот. Но и покрај големиот прогрес направен во згрижувањето на новородените и предвремено родените деца, сепак предвременото породување во светот и кај нас и понатаму е во постојан пораст, а проблемите кај предвремено родените деца кои преживеале како сериозните нарушувања во нивниот раст и развој и хроничните респираторни проблеми, се теми кои ја окупираат медицинската јавност и се поле за понатамошни научни истражувања. Токму на запознавањето со актуелностите поврзани со обезбедувањето на современ пристап во лекувањето, но и спроведувањето на мерките за превенција на недоносеноста и обезбедување на најдобра грижа за секоја, особено ризична бременост, ќе биде основната цел на овој симпозиум, која ќе се стремиме да ја оствариме во деновите на неговото одржување.
Колку ваквите стручни собири придонесуваат за унапредување на грижата за здравјето на новородените во Македонија и во регионот?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Ваквите собири се можност пред сè за запознавањето со најновите трендови во пружањето на најсоодветен третман и нега на новородените деца со здравствени проблеми од стручни лица кои се експерти во различни области на неонатологијата. Исто така, овие собири се можност за споредување до каде сме ние во пружањето на таа грижа, споредено со земјите од најтесното опкружување во регионот, но и пошироко во европски и светски размери. Секако овие собири на кои учествуваат доктори, специјалисти од различни области, кои се грижат за здравјето на новороденото се можност за уште подобра меѓусебна координација на активностите, како локално така и регионално, изложување на актуелните проблеми со кои се среќаваат во својата секојдневна пракса и носење на одлуки за нивно надминување.
Кои се главните предизвици со кои се соочуваат неонатолозите при лекувањето на недоносени деца?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Предизвиците се многубројни и се од различни сфери на спроведување на грижата за новороденото. Почнувајќи од грижата за здравјето на жената во период на репродукција, кое продолжува со уште поголем интензитет во текот на бременоста, спроведување на сите скрининг програми за рано откривање и спречување на патолошки состојби кај фетусот, а потоа и скрининг програми за рано откривање и третман на болести кај штотуку роденото дете.
Бидејќи најголем број од ризичните состојби се превентибилни, ставањето акцент на редовното следење на трудниците, спроведување на мерките за спречување и рано откривање на ризичната бременост, како и соодветно и навремено преземање на сите неопходни постапки во лекувањето на ризичното новородено, во голема мера го подобруваат исходот од лекувањето
Исто така, тука е и редовната имунизација со задолжителните вакцини предвидени со календар за имунизација во една земја, но и обезбедување на соодветни дополнителни вакцини за ризичните групи на новородени, како што се недоносените. Еден од најголемите предизвици е третманот на недоносените деца и сите ризични новородени заради различни патолошки состојби кои настанале во тек на бременоста, за време на породувањето или потоа, што подразбира третман во терцијарни специјализирани центри за високоризични новородени кои треба да располагаат со соодветна опрема и едуциран кадар. Организиран медицински транспорт на високоризичните новородени до овие специјализирани центри од болници во земјата кои немаат услови за третман на овие новородени се од непроценливо значење за рано и соодветно отпочнато лекување. Постоењето на специјализирани центри за следење на ризични новородени со можност за рано окривање и третман на остапувањето во развојот, со активно учество на: развојни педијатри, специјални едукатори (лoгопед/дефектолог, физиотерапевт), детски психолози и детски и адолесцентни психијатри, се од круцијално значење за обезбедување на што поквалитетен живот на децата и адолесцентите родени со ризик. Многу важен дел во обезбедување на најдобра грижа за новородените, освен соодветни услови и опрема за лекување, е спроведување на соодветна, континуирана едукација на медицинскиот персонал кој работи со новородени, во што секако спаѓа и организирање на вакви стручни манифестации. Бидејќи згрижувањето на новороденото, особено на недоносеното дете, бара мултидисциплинарен пристап на медицински персонал од различни специјалности, ја потенцирам уште еднаш тимската работа и координацијата на сите кои учествуваат во грижата за новороденото: неонатолози, гинеколози, перинатолози, детски хирурзи и многу други специјалисти од различни специјалности кои доаѓаат во контакт со новородените.
На пленарните предавања, орални презентации, симпозиуми и средби со експерти ќе бидат изложени актуелностите од областа на: исхраната, инфекциите, имунизацијата, респираторните, невролошките и хематалошките, метаболните проблеми кај новороденото и недоносеното
Кои се најважните фактори кои влијаат на здравствениот исход на новородените со ризик?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Доколку се спроведе сето тоа што веќе во претходниот одговор го наведов, шансите за подобар исход и за обезбедување на квалитетен живот на новороденото со ризик се многу големи. Бидејќи најголем број од ризичните состојби се превентибилни, ставањето акцент на редовното следење на трудниците, спроведување на мерките за спречување и рано откривање на ризичната бременост, како и соодветно и навремено преземање на сите неопходни постапки во лекувањето на ризичното новородено, во голема мера го подобруваат исходот од лекувањето.
Вие сте еден од основоположниците на првиот Оддел за неонатална интензивна терапија на Клиниката за детски болести. Кога ќе се навратите години наназад – во какви услови се создаваше Одделението и второ, каде бевме, а каде сме сега?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Одделот за педијатриска и неонатална интензивна терапија отпочна со работа во септември 1990 година, со голем ентузијазам и труд вложен од страна на проф. д-р Милев, д-р Сајковски, д-р Христовски и јас, заедно со една група сестри од Клиниката и со голема поддршка на сите доктори од Клиниката за детски болести на чело со тогашниот медицински директор проф. д-р Никола Софијанов. Одделот беше единствен од таков тип во целата земја и неговото формирање се наметна како неопходна потреба и како место на кое ќе бидат згрижувани најтешко болните деца. Главен проблем, покрај потребните финансии за да профункционира еден ваков оддел, беше недостаток на едуциран, стручен персонал за работа на ваквиот оддел. За жал тогаш не постоеја други институции на тогашниот клинички центар кои можеа да ни пренесат искуства и знаења за интензивен третман на деца, освен тогашната Клиника за КАРИЛ, која само спорадично третираше вакви пациенти. Но со голем ентузијазам, труд и огромна желба за воведување на интензивното лекување на децата успеавме да ги надминеме големиот број потешкотии со кои се среќававме. Имавме голема помош од колегите од регионот (Р. Бугарија, Србија и особено Словенија) кои имаа поголемо искуство од нас и несебично ги споделија нивните знаења и искуства, така што успевме за кратко време да формираме респектабилно Одделение за неонатална и педијатриска интензивна нега на Клиниката за детски болести. Неговиот развој го продолжија генерации помлади колеги, кои и понатаму придонесуваат за неговото понатамошно унапредување.
Згрижувањето на новороденото, особено на недоносеното дете, бара мултидисциплинарен пристап на медицински персонал од различни специјалности
Голем исчекор во третманот на најтешко болните деца и воопшто за правилна грижа за секое новородено се направи во периодот 2000-2005 година кога се реализираше проектот за намалување на неонаталната смртност во тогашна Р. Македонија, под покровителство на Министерство за здравство и Кралската болница во Сиднеј, Австралија, во кој учествуваа сите болници и доктори од нашата земја кои згрижуваат новородени. На тој начин се обезбеди соодветна „критична маса“ на доктори на ниво на целата држава, што беше неопходно потребно за соодветно и воедначено третирање на ризичните новородени. Тогаш отпочна со работа и Итниот неонатален медицински тренспорт со кој сите новородени кои се раѓаа во Скопје, но и во другите градови во нашата земја, а имаат потреба од интензивен третман, беа трансферирани на Одделот за Интензивна нега на Детската клиника, каде го продолжуваа третманот. Благодарение на сето ова беше значајно намален неонаталниот и доеначкиот морталитет во нашата земја кој беше еден од највисоките во Европа. Тогаш беше воведен и задолжителниот офталмолошки скрининг на секое новородено со ризик за ретинопатија, а беше формиран и тим од лекари, кој го следеа развојот на ризичните новородени што дотогаш недостасуваше. Во меѓувреме се формираше Одделот за неонатална интензивна терапија на Клиниката за ГАК, кој беше неопходен за згрижување на ризичните новородени, пред сè недоносени, чиј број се наголемуваше од година во година, па така сега овој Оддел успешно ги згрижува екстремно незрелите новородени кои се раѓаат на оваа Клиника. Исто така се формираше и Хируршка интензивна нега за деца на Клиниката за детска хирургија. Секако од голема помош во првичното, правилно згрижување на ризични и тешко болни новородени и понатамошен третман на тие што не побаруваат интензивен третман, одигра и воспоставувањето на Одделот за специјална нега на новородени во СГАБ-Чаир. Овој историски преглед на развојот на интензивната педијатриска и неонатална нега во нашата земја ќе го завршам со податокот дека освен овие споменати оддели, во клиничката болница „Аџибадем Систина“, каде што сега работам, веќе 15 години со голем успех функционира Неонаталната интензивна нега со медицински транспорт за новородени. Од пред 4 години во истата болница функционира и Педијатриска интензивна нега на одделот за Детска кардиохирургија, што сè заедно преставува единствен пример за вакви оддели во приватна здравствена устанува кај нас, но и во поширокиот регион.
Какви се најновите истражувања и откритија во областа на неонатологијата кои се очекува да имаат значително влијание врз практиката на неонатолозите во блиска иднина?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Неонатологијата се развива постојано и се реферираат нови и нови сознанија како во превенцијата така и во лекувањето на новородените. Користењето на помалку инвазивни начини на респираторна поддршка кај недоносените со респираторна слабост, улогата на мајчиното млеко и присуство на родителите што е основ за правилна исхрана и раст, но и за спречување на тешки компликации кај недоносените, улогата на микробиомот особено гастроинтестиналниот и начините за негово правилно одржување, воведување на нови вакцини кај ризичните новородени, воведување на скрининг тестови за рано откривање и третман на сериозни вродени заболувања, нови дијагностички помалку инвазивни методи (сè поширока употреба на ултразвук), рационалната употреба на антибиотиците и важноста за организирано следење со тимски пристап на новородените со најголем ризик, се само некои од областите на неонатологијата кои се од интерес сега, но ќе бидат значајни и за во иднина.
Доколку имате да додадете нешто за крај, а не Ве прашав, повелете…
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Со организирањето на овој симпозиум желба ни беше да ги обединиме на едно место најголемиот број од најеминентни стручни лица пред сè од нашата земја, кои имаат што да кажат за унапредување на здравјето на новороденото. Исто така ги поканивме и некои од стручњаците од регионот со кои во изминативе години сме имале најголема соработка, а кои исто така нешто значат не само во земјите од кои доаѓаат туку и во европски рамки.
Очекувам успешен симпозиум на кој ќе се изложи она што е најактуелно во моментот во неонатологијата, а ќе биде можност и за лична средба и размена на искуства, а секако и за дружба со наши колеги и воедно големи пријатели.
