ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Да им обезбедиме на предвремено родените бебиња силен почеток за посветла иднина“ (Give preterm babies a strong start for a hopeful future) – е темата на Светскиот ден на предвремено родени бебиња 2025, кој секоја година се одбележува на 17 ноември. Оваа порака ја нагласува итната потреба од подобрување на здравјето и благосостојбата на најмалите борци уште од нивниот прв ден, со цел да добијат нега и поддршка што ќе им овозможат да растат, да напредуваат и да го достигнат својот целосен потенцијал.
Светскиот ден на предвремено родени деца е глобален момент за подигнување на свеста за предизвиците и влијанието што ги носи предвременото раѓање. Предвремено родените деца се соочуваат со бројни здравствени и развојни предизвици – од незрелост на органите и проблеми со дишењето, до потреба од долгорочна медицинска нега и психосоцијална поддршка. Токму на оваа тема, Педијатар.мк разговараше со проф. д-р Силвана Наунова-Тимовска, специјалист педијатар-неонатолог и претседател на Здружението на неонатолози на РСМ, еден од најистакнатите професионалци во неонаталната грижа во земјава, со богато искуство и исклучителна посветеност.
Официјалниот слоган на Денот на прематуритетот годинава гласи: „Да им обезбедиме на предвремено родените бебиња силен почеток за посветла иднина.“ Што, всушност, значи „силен почеток“?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: „Силен почеток“ не е само симболична фраза, тоа е суштински чекор за посветла иднина на најранливите пациенти. Кај предвремено родените бебиња првите часови и денови се пресудни, судбоносни. Во тие денови секој детаљ има тежина, зашто тогаш се поставуваат темелите на нивниот телесен и ментален раст и развој, на отпорноста и на идното здравје.
Неонатологијата е поле во кое науката и човечката издржливост често создаваат чудесни приказни. Чудо е кога бебе родено под 500 грама почнува само да дише, кога по недели борба – прегратката на родителот го стабилизира ритамот на срцето, кога семејството што поминало страв и сомнеж конечно го носи дома своето дете. Овие моменти се потсетник дека секој грам тежина, секоја капка млеко и секој чекор напред се победа. Тие мали чуда се нашата најголема мотивација. Ни покажуваат колку се неверојатно силни овие мали борци
Силен почеток значи многу повеќе. Тоа е тивка борба во инкубаторот, тоа е секој здив што значи победа и што понекогаш бара цел тим за да се одржи. Тоа е првата капка мајчино млеко што станува лек, првото стабилизирање на температурата што претставува мал, но огромен предизвик. И токму затоа овој слоган носи силна порака: да им овозможиме најдобри услови тогаш кога најмногу зависат од нас. Да донесеме за тие мали борци животно значајни одлуки засновани на наука, но водени со срце.
И покрај напредокот во медицината, бројот на предвремени породувања е сè уште висок. Каде треба да биде насочена превенцијата?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: И покрај напредокот на медицината, предвременото породување останува глобален предизвик на денешницата. Причините се многубројни и комплексни — од инфекции и хронични заболувања, до стрес, социјални фактори и недоволна пренатална грижа на трудниците. Предвременото породување не е само медицинска состојба, тоа е семејна приказна која започнува предвреме, често неподготвено. Затоа превенцијата треба да започне со едукација за редовно следење на бременоста и воочување на ризиците, за контрола на хроничните состојби и инфекции кај трудниците, за поддршка на менталното здравје и нивните здрави навики. Да превенираме значи да спречиме почеток кој ќе биде исполнет со неизвесност, а што е инвестиција во здрави генерации.
Како изгледа денешниот третман на прематурни бебиња и што најмногу се има променето во последните децении?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Денешната неонатална интензивна нега е симфонија на технологија и човечност. Во инкубаторите се сместени мали борци со тела големи колку дланка, поврзани на апарати за дишење што ги заменуваат нивните незрели бели дробови, а околу нив се здравствени професионалци со огромни срца кои го прават невозможното возможно. Последните децении донесоа поголемо преживување на екстремно малите бебиња, минимално инвазивна респираторна поддршка, нови стандарди во исхраната и нутритивните потреби, но и разбирање дека родителите се лек за тие бебиња, а не само посетители.
Силен почеток значи многу повеќе. Тоа е тивка борба во инкубаторот, тоа е секој здив што значи победа и што понекогаш бара цел тим за да се одржи. Тоа е првата капка мајчино млеко што станува лек, првото стабилизирање на температурата што претставува мал, но огромен предизвик
Родителите се дел од тимот и се наоѓаат во центарот на неонаталната грижа. Денес секоја генерација на прематурни бебиња достигнува повисок праг на преживување и подобар квалитет на живот, што е доказ дека науката и емпатијата заедно можат да создадат чуда.
Кои се најголемите предизвици во неонаталната интензивна нега?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Во неонаталната интензивна нега времето има поинакво значење. Една минута може да биде тенка линија меѓу стабилноста и кризата, меѓу надежта и стравот. Предизвиците се бројни: незрел организам што бара поддршка за секоја функција, постојан ризик од инфекции поради незрелиот имунитет, огромен психолошки товар врз родителите кои се емоционално исцрпени од стресот и чекорот во непознато, но и потреба од вешт тим кој функционира како едно срце и една душа. Но, најголемиот предизвик е воедно и највисоката чест, да се чува животот што штотуку почнал и трепери меѓу светлината и мракот, држејќи се за една единствена, кревка нишка на надежта.
Дали сте биле сведоци на моменти што би можеле да се наречат „чуда“?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Неонатологијата е поле во кое науката и човечката издржливост често создаваат чудесни приказни. Чудо е кога бебе родено под 500 грама почнува само да дише, кога по недели борба – прегратката на родителот го стабилизира ритамот на срцето, кога семејството што поминало страв и сомнеж конечно го носи дома своето дете. Овие моменти се потсетник дека секој грам тежина, секоја капка млеко и секој чекор напред се победа. Тие мали чуда се нашата најголема мотивација. Ни покажуваат колку се неверојатно силни овие мали борци.
Родителите на предвремено родените бебиња најнапред треба да знаат дека нивните бебиња се неверојатни борци кои прават големи чуда. Тие се многу посилни од тоа што кажува нивната тежина. И дека не се сами, дека секој нивен страв, секоја надеж и секоја солза, неонатолозите ја гледаат и ја разбираат
Кои промени би сакале да ги видите во иднина во системот на неонаталната грижа?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Би сакала да видам поголема рамномерност во квалитетот на неонаталната нега и грижа во сите региони во земјата. Без разлика каде ќе се роди едно бебе, треба да добие еднаква шанса.
Во неонаталната интензивна нега времето има поинакво значење. Една минута може да биде тенка линија меѓу стабилноста и кризата, меѓу надежта и стравот. Предизвиците се бројни: незрел организам што бара поддршка за секоја функција, постојан ризик од инфекции поради незрелиот имунитет, огромен психолошки товар врз родителите кои се емоционално исцрпени од стресот и чекорот во непознато, но и потреба од вешт тим кој функционира како едно срце и една душа
Неколку приоритети можат значајно да го подобрат неонаталниот систем: подобра достапност до најсовремената опрема за неонатална грижа, континуирана едукација на персоналот зошто неонатологијата се развива брзо и бара следење на новитетите и трендовите, поголема поддршка за родителите како дел од тимот кој се грижи за предвреме родените бебиња, програми за рана интервенција со фокус на моторниот, когнитивниот и емоционалниот развој на децата, како и интегриран систем за следење на ризичните новороденчиња по отпустот од болница. Целта на сите неонатолози е една и единствена, секое бебе да има еднаква шанса за здрав почеток.
Кој е вашиот совет до родителите на предвремено родени бебиња?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Најнапред да знаат дека нивните бебиња се неверојатни борци кои прават големи чуда. Тие се многу посилни од тоа што кажува нивната тежина. И дека не се сами, дека секој нивен страв, секоја надеж и секоја солза, неонатолозите ја гледаат и ја разбираат. Неизвесноста е многу тешка, но секој ден поминат во интензивното одделение со своето чедо, е чекор кон напредок. Да веруваат во своето предвремено родено бебе, во себе и во тимот што се грижи за него, зошто меѓусебната доверба и заедништво е моќен сојузник на подобриот исход. Прематурните бебиња често пишуваат најголеми приказни. И секоја од тие приказни започнува токму со родителската неизмерна љубов и сила.
