ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Меѓународниот ден на децата заболени од рак се одбележува секоја година на 15 февруари со цел да се подигне свеста и да се изрази поддршка на децата и адолесцентите со рак, преживеаните и нивните семејства. „Најчести малигни болести во детската возраст се акутните леукемии. Најчеста е акутната лимфобластна леукемија, се открива кај околу 30 % од децата со малигна болест“, вели проф. д-р Светлана Кочева, педијатар – хематоонколог од ЈЗЗУ Клиника за детски болести. „Настанувањето на болеста е последица на заедничко влијание на генетски фактори и фактори на надворешната средина. Болеста се препознава рано, но не може да се спречи нејзиното појавување“, објаснува понатаму проф. д-р Кочева. Среќа во несреќа е што денеска може да се каже дека акутната лимфобластна леукемија во детската возраст е излечива болест. „Околу 80-90 % од децата може да бидат излекувани“.
Д-р Кочева, кои се најчестите педијатриски малигнитети и на што се должи трендот на пораст на малигните заболувања кај децата?
Проф. д-р Кочева: Најчести малигни болести во детската возраст се акутните леукемии. Најчеста е акутната лимфобластна леукемија, се открива кај околу 30 % од децата со малигна болест. Врз основа на нашите податоци во последните десетина години не може да се каже дека се следи тренд на пораст на малигните заболувања во детството. Бројот на новодијагностицирани случаи се движи од 35-40 на годишно ниво.
Како што кажавте, акутната лимфобластна леукемија е најчесто малигно заболување во детската возраст. Нејзината етиологија е се уште непозната, но дали може да зборуваме за ризик факторите? Постои ли каков било начин да се превенира или да се препознае во рана фаза?
Проф. д-р Кочева: Етиологијата на болеста е се уште непозната, но денес се истражуваат повеќе фактори кои се вклучени во нејзиното настанување. Познато е дека болеста е почеста кај деца со генетски синдроми како што е Down синдром, Fanconi анемија, Diamond Blackfan анемија, болести на имуниот систем, со што болеста се поврзува со генетски промени во клетките на ракот. Тие може да настанат многу рано од моментот на концепција до раѓањето и потоа. Тоа не значи дека болеста е наследна.
Во последните години откриени се нови лекови: моноконални антитела кои се насочуваат и делуваат на конкретни делови на клетките на ракот. Овие лекови делуваат различно од вообичаените лекови за хемотерапија и имаат помалку несакани ефекти
Променети генетски карактеристики на клетката под влијание на повеќе ризик фактори од средината како и вирусни инфекции кои се надоврзуваат еден на друг може да биде причина за нарушена клеточна функција и неконтролирана клеточна делба. Тоа значи настанувањето на болеста е последица на заедничко влијание на генетски фактори и фактори на надворешната средина. Болеста се препознава рано, но не може да се спречи нејзиното појавување.
Важно е да се знае дека во повеќето случаи нема ништо што овие деца или нивните родители би можеле да сторат за да ја спречат појавата на болест.
Како се манифестира акутната лимфобластна леукемија? Кои се првите знаци, симптоми кои може да упатат на ова заболување?
Проф. д-р Кочева: Болеста започнува ненадејно со неспецифични симптоми. Најчести симптоми на почетокот се намален апетит, слабост, малаксаност, замор, бледило, губиток во тежина, покачена температура, болки во коските. Набргу се јавуваат и специфични симптоми, а тоа е појава на модринки, крвавења по кожата и слузниците, зголемување на лимфните жлезди, слезенката и црниот дроб.
На кој начин се одвива третманот на овие дечиња и во кој случај е потребна трансплантација на коскена срж?
Проф. д-р Кочева: Прв избор во третманот е хемотерапија.
Лекувањето се планира во согласност со прецизно дефинирани протоколи кои вклучуваат повеќе цитостатски лекови кои се аплицираат по орален пат, интравенски, субкутано и интратекално. Во некои случаи терапискиот протокол вклучува и радиотерапија.
Терапија со трансплантација на хематопоетски матични клетки се применува кај деца кои имаат резистентна леукемија на терапијата со стандардни протокoли или кога болеста ќе се повтори.
Важно е да се знае дека во повеќето случаи нема ништо што овие деца или нивните родители би можеле да сторат за да ја спречат појавата на болеста
Во последните години се откриени нови лекови: моноконални антитела кои се насочуваат и делуваат на конкретни делови на клетките на ракот. Овие лекови делуваат различно од вообичаените лекови за хемотерапија и имаат помалку несакани ефекти.
Леукемијата во детската возраст е излечива малигна болест. Колкав е процентот на излекувани деца со леукемија?
Проф. д-р Кочева: Во лекувањето на детската леукемија во последните години е постигнат значаен исчекор. Денес може да се каже дека акутната лимфобластна леукемија во детската возраст е излечива болест.
Околу 80-90 % од децата може да бидат излекувани.
Променети генетски карактеристики на клетката под влијание на повеќе ризик фактори од средината како и вирусни инфекции кои се надоврзуваат еден на друг може да биде причина за нарушена клеточна функција и неконтролирана клеточна делба. Тоа значи настанувањето на болеста е последица на заедничко влијание на генетски фактори и фактори на надворешната средина. Болеста се препознава рано, но не може да се спречи нејзиното појавување
Дали децата кои ќе се излечат продолжуваат со нормален живот или имаат одредени рестрикции во однос на нивните врсници?
Проф. д-р Кочева: Децата продолжуваат со нормален живот. Потребни се контролни прегледи заради следење на можните последици од штетните ефекти на примената хемотерапија. Доколку постојат, животниот стил ќе го прилагодат на сопствените можности.
Професорот Мел Гривс, научник од лондонскиот институт за истражување на карцином, во статија објавена во магазинот „Nature Reviews Cancer“ ја доведува појавата на болеста во корелација со стерилните услови во кои се одгледуваат денешните „модерни деца“ што го прави нивниот имун систем неподготвен за биолошките закани кои следуваат понатаму. Какво е Вашето мислење?
Проф. д-р Кочева: Познато е дека децата со вродени болести на имуниот систем имаат намалена имунолошка одбрана и помала способност да се одбранат од инфекции. Тие имаат зголемен ризик за развој на леукемија. Во оваа насока ја разбирам и поврзаноста на неподготвен имун систем да се одбранат од штетни влијанија на средината кои пак, може да ја нарушат контролата на нормалната клеточна делба. Децата треба да се заштитат од штетни влијанија на средината, но не да живеат во стерилни услови.
