Нашите најрани искуства, оние стекнати во првите пет години од животот, имаат пресудно влијание врз целиот наш живот. Раните доживувања го обликуваат нашето разбирање на светот и начинот на кој тој функционира, а од нив произлегуваат наративи кои ги создаваат нашите доживотни уверувања и очекувања, пишува Psychology Today.
Психотерапевтот Еван Шопер истакнува дека „без оглед на нивната содржина, тие наративи стануваат темели кои ни кажуваат кои сме, какви се другите и што можеме да очекуваме од животот.“ Бидејќи се формираат многу рано, честопати не сме ни свесни за нив, но тие често управуваат со нашите одлуки.
Како родителите несвесно пренесуваат стравови на децата?
„Родителите секогаш се во ризик да им пренесат нездрави наративи на своите деца – и тоа без воопшто да бидат свесни за тоа“, објаснува Шопер.
Тој издвојува пример:
„Замислете мајка која била касната од куче во детството и сега панично се плаши од кучиња. Таа не сака и нејзиното дете да се плаши, бидејќи знае дека тој страв е ирационален и дека повеќето кучиња се пријателски настроени. Но, секогаш кога ќе наидат на куче, таа станува видливо вознемирена. Иако никогаш не му вели на детето дека се плаши, преку своето однесување, напнатост и анксиозност, сепак му пренесува порака на страв.“
Родителските желби можат да станат товар за децата
Нашите внатрешни приказни ги диктираат речиси сите наши зборови и постапки. Затоа не е изненадување што на сличен начин ги формираме и наративите на нашите деца. Не пренесуваме само гени, туку и ставови, уверувања, надежи и соништа. Но, понекогаш, дури и најдобрите намери можат да создадат нездрави обрасци – особено ако не се усогласени со тоа каде навистина се наоѓа детето.
На пример, ако сакаме детето да стане врвен спортист или музичар, да биде отворено наместо срамежливо, поодговорно или поосетливо отколку што му дозволува возраста – може да му создадеме чувство дека „не е доволно добро“.
„Детето може да почне да верува дека нè разочарува и дека не треба да биде она што навистина е“, појаснува Шопер.
Чест пример од секојдневието
Психотерапевтот наведува неколку примери од својата практика:
- Детето го губи домашното милениче, а родителот му вели да не плаче и веднаш му носи ново.
- Кога ќе се изгребе по коленото и ќе почне да плаче, родителот го убедува да се соземе – „ќе помине брзо“.
- Кога е тажно затоа што некој пријател не сака да се игра со него, родителот му вели: „Не се секирај, имаш и други пријатели“.
Иако ваквите реакции се сосема разбирливи и честопати доаѓаат од љубов и желба детето да биде среќно, тие не се усогласени со неговите реални емоции и потреби.
Родителот сака да му помогне да стане отпорно и позитивно, но со тоа што ги негира неговите чувства, му испраќа порака дека тажата и загубата треба да се потиснат. Таквиот модел на справување со тешки емоции може да предизвика дополнителни проблеми. Детето може да поверува дека не смее да биде тажно, дека е слабо или дека ги разочарува родителите ако покаже емоции.
Како да ја најдеме вистинската мерка?
Еден татко поставил прашање:
„Секогаш го поттикнувам моето дете да расте, да ги тестира своите граници и да пробува нови работи. Што тука би можело да биде лошо?“
Клучниот збор е „секогаш“. Да, сакаме да ги поттикнуваме децата – но не смееме да ги туркаме премногу, предалеку или пречесто. Ако е детето несмасно, нормално е да сакаме да му помогнеме да се чувствува посигурно во своето тело – но тоа треба да се направи без притисок.
Одговорот лежи во наоѓањето рамнотежа меѓу она што му е прифатливо на детето и она што му е преоптоварувачко. Сè се сведува на разбирање на тоа што детето може да поднесе во даден момент.
Ако родителите останат свесни за тоа каде се наоѓа нивното дете – наместо каде би сакале тие да биде – значително го намалуваат ризикот од несвесно создавање нездрави наративи.
