ПИШУВА:
М-р д-р спец. Ангелчо Андоновски
педијатар,
Здравствен дом Скопје
♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦
КАКОВ СИНДРОМ Е PANDAS И ШТО ПРЕТСТАВУВА?
PANDAS е кратенка за педијатриско автоимуно невропсихијатриско нарушување поврзано со инфекција од стрептокок. Нешто за кое се дискутира уште од 1998 год. и се јавува најчесто кај деца помеѓу 3 и 12 годишна возраст. Синдромот вклучува ненадејни и често големи промени во личноста, промени во однесувањето и движењето кај децата по помината инфекција со Streptococcus pyogenes (т.н. стрептококна-инфекција).
Инфекциите со стрептокок може да бидат благи, не предизвикувајќи ништо повеќе од мала инфекција на кожата или болки во грлото. Од друга страна, тие можат да предизвикаат шарлах и други органски заболувања. Стрептококот се наоѓа во грлото и на површината на кожата. Се добива кога заразено лице кашла или кива и потоа по респираторен пат се вдишуваат инфектите или допирате контаминирани површини, а потоа го допирате вашето лице.
Повеќето луѓе со стрептокок инфекција целосно се опоравуваат. Сепак, некои деца развиваат ненадејни физички и психијатриски симптоми неколку недели по инфекцијата. Откако ќе почнат, овие симптоми имаат тенденција брзо да се влошат. Што е причината и дека се уште се дискутира во сите научни кругови е вистина, но реалност е што навистина постои и се случува.
КОИ СЕ СИМПТОМИТЕ НА PANDAS?
Симптомите на PANDAS започнуваат ненадејно, околу четири до шест недели по инфекцијата со стрептока. Тие вклучуваат однесувања слични на опсесивно-компулсивно нарушување (OCD) и Туретов синдром. Овие симптоми може да го попречат школувањето и брзо да предизивикаат изнемоштеност кај заразеното дете. Симптомите се влошуваат и го достигнуваат својот врв обично во рок од два до три дена, за разлика од другите детски педијатриско психијатриски болести кои се развиваат постепено и етапно.
PANDAS се развива најчесто кај деца помеѓу 3 и 12 години кои имале инфекција со стрептокок во последните четири до шест недели
Психолошки симптоми кои се јавуваат се:
- Опсесивно, компулсивно и повторувачко однесување;
- Анксиозност од одвојување, страв и напади на паника;
- Непрестајно врескање, раздразливост и чести промени во расположението;
- Емоционална и развојна регресија;
- Визуелни или аудитивни халуцинации;
- Депресија и самоубиствени мисли.
Додека физичките симптоми се манифестираат како:
- Тикови и необични движења;
- Чувствителност на светлина, звук и допир;
- Влошување на малите моторни вештини или лош ракопис;
- Хиперактивност или неможност за фокусирање;
- Проблеми со меморијата;
- Проблеми со спиењето;
- Одбивање да јаде, што може да доведе до губење на тежината;
- Болки во зглобовите;
- Често мокрење и мокрење во кревет.
Децата со PANDAS не секогаш ги имаат сите овие симптоми, но тие генерално имаат мешавина од неколку физички и психијатриски симптоми.
ШТО КОНКРЕТНО ГО ПРЕДИЗВИКУВА ОВОЈ СИНДРОМ?
Точната причина за PANDAS е предмет на тековно истражување.
Една теорија предлага дека тоа може да се должи на погрешен и бурен имунолошки одговор на организмот кон инфекција предизвикана од стрептокок. Стрептокните бактерии се особено добри во криењето од нашиот имунолошкиот систем. Тие се маскираат со молекули кои изгледаат слично на нормалните молекули кои се наоѓаат во телото.
Имунолошкиот систем успева на крајот да ги препознае и почнува да произведува антитела. Сепак, маскирањето продолжува да ги збунува антителата. Како резултат на тоа, антителата ги напаѓаат сопствените ткива на телото. Антителата насочени кон одредена област на мозокот, каде што е можно да перзистира и цирукулира стрептококниот антиген и тоа во делот на базалните ганглии, може да предизвикаат невропсихијатриски симптоми на PANDAS. Сите други симптоматологии се предизвикани од автоимунолошкиот одговор кој е системски и се препознаваат од местото на дејството.
Децата имаат поголема веројатност да добијат инфекција со стрептокок во доцна есен и рана пролет, особено кога се во близина на големи групи луѓе. За да помогнете во спречување на инфекција со стрептокок, научете го вашето дете да не дели прибор за јадење или чаши за пиење и често да ги мие рацете. Тие исто така треба да избегнуваат да ги допираат очите и лицето
Кога истиот сет на симптоми постои и го предизвикаат други причинители тоа се нарекува педијатриски невропсихијатриски синдром со акутен почеток (PANS).
PANDAS се развива најчесто кај деца помеѓу 3 и 12 години кои имале инфекција со стрептокок во последните четири до шест недели.
Некои други можни фактори на ризик можат да вклучуваат генетска предиспозиција и репетирачки инфекции.
Децата имаат поголема веројатност да добијат инфекција со стрептокок во доцна есен и рана пролет, особено кога се во близина на големи групи луѓе. За да помогнете во спречување на инфекција со стрептокок, научете го вашето дете да не дели прибор за јадење или чаши за пиење и често да ги мие рацете. Тие исто така треба да избегнуваат да ги допираат очите и лицето.
НАЧИН НА ДИЈАГНОСТИЦИРАЊЕ
Ако вашето дете покажува невообичаени симптоми по инфекција од кој било вид, веднаш закажете состанок со вашиот педијатар. Може да биде корисно да водите и дневник со детали за овие симптоми, вклучително и кога започнале и како тие влијаат на животот на вашето дете. Донесете ја оваа информација, заедно со списокот на какви било лекови на рецепт или лекови кои вашето дете ги зема или неодамна ги земало, кога ќе го посетите вашиот лекар. Не заборавајте да пријавите какви било инфекции или болести што се случувале на училиште или дома.
За да се дијагностицира инфекција со стрептокок, вашиот педијатар може да земе култура на грло или да направи специфичен стрептококов тест на крвта. Сепак, не постојат лабораториски или невролошки тестови за дијагностицирање на PANDAS.
Наместо тоа, вашиот лекар можеби ќе сака да изврши различни тестови на крв и урина за да исклучи и некои други детски заболувања.
Дијагнозата на PANDAS бара внимателна медицинска историја и физички преглед.
Стрептококот се добива кога заразено лице кашла или кива и потоа по респираторен пат се вдишуваат инфектите или допирате контаминирани површини, а потоа го допирате вашето лице
Критериумите за поставување точна дијагноза се:
- Дете на возраст меѓу три години и пубертет;
- Ненадеен почеток или влошување на веќе постоечките симптоми, при што симптомите стануваат посериозни со временски периоди;
- Присуство на опсесивно-компулсивно однесување;
- Докази за други невропсихијатриски симптоми, како што се хиперактивност, промени во расположението, развојна регресија или анксиозност;
- Претходна или моментална инфекција со стрептокок-А, потврдена со култура на грло или тест на крвта.
НАЧИН НА ЛЕКУВАЊЕ
Третманот на PANDAS вклучува решавање и на физичките и на психијатриските симптоми. За почеток, вашиот педијатар ќе се фокусира на тоа да се осигура дека инфекцијата со стрептокок е целосно исчезната. Исто така, ќе треба да работите со професионалец за ментално здравје запознаен со OCD и PANDAS.
Третманот на инфекцијата со стрептокок – регуларно стрептококните инфекции се третираат со антибиотици.
Повеќето инфекции со стрептокок успешно се лекуваат со еден турнус на антибиотици од 7 до 10 дена. Некои од антибиотиците што се користат за лекување на стрептокок вклучуваат: амоксицилин, азитромицин, цефалоспорин, пеницилин.
Треба да размислите и за тестирање на други членови на семејството за стрептокок бидејќи е можно да ги носите бактериите иако немате симптоми. За да избегнете повторна реинфекција, заменете ја четката за заби на вашето дете веднаш и повторно кога ќе го заврши својот целосен турнус на антибиотици.
ТРЕТМАН НА ПСИХОЛОШКИ СИМПТОМИ
Психијатриските симптоми може да почнат да се подобруваат со антибиотици, но тие најверојатно, сепак, ќе треба да се решат посебно. OCD и другите психијатриски симптоми генерално се третираат со когнитивна бихејвиорална терапија.
OCD, исто така, обично добро реагира на селективни инхибитори на повторно земање на серотонин, еден вид антидепресиви. Некои вообичаени вклучуваат: флуоксетин, флувоксамин, сертралин, пароксетин.
Овие лекови ќе бидат препишани во мали дози за почеток. Тие можат полека да се зголемуваат доколку е потребно.
Другите третмани се контроверзни и мора да се решаваат од случај до случај. Некои лекари може да препишат кортикостероиди, како што е преднизон, за да ги подобрат симптомите на OCD.
Сепак, стероидите може да ги направат тиковите уште полоши. Покрај тоа, кога стероидите работат, тие можат да се користат само за краток период. Во овој момент, стероидите рутински не се препорачуваат за третман на PANDAS.
Некои тешки случаи на PANDAS може да не реагираат на лекови и терапија. Ако тоа се случи, понекогаш се препорачува размена на крвна плазма, за отстранување на неисправните антитела од нивната крв.
Вашиот педијатар исто така може да препорача интравенска имуноглобулинска терапија.
Оваа процедура користи производи од здрава донаторска плазма за да помогне во зајакнувањето на имунолошкиот систем на третираното заболено дете.
Реалност за која дискусиите продолжуваат и треба да не замислат, затоа што присуството на стрептококата е перзистентно и треба да се мисли на многу нешта во иднината, а тоа вклучува начин на профилакса и подигање на медицинската свест околу оваа проблематика. Менталниот дел е веќе проблем кој се работи од професионалци, а случаи имало и ќе има на PANDAS така што родители обратете се веднаш штом забележите некоја промена во однесување кај вашето дете, ние како професионалци стоиме на располагање, поготово и Заводот за ментално здравје кај деца и младинци „МЛАДОСТ“ при ЈЗУ здравствен дом Скопје е постојано на бедемот и врвот на задачата.
Посакувам сите заедно да одговориме на овој проблем кој е реалност и да сториме СЕ ЗА ДЕЦАТА.
