ПИШУВА:
М-р Марина Крстиќ,
специјален едукатор и рехабилитатор
магистер по образование на надарени и талентирани
СОЦИО-ЕМОЦИОНАЛНИ ПРОБЛЕМИ КАЈ НАДАРЕНИТЕ И ТАЛЕНТИРАНИТЕ
Социо-емоционалниот развој трае во текот на целиот живот и не престанува во детството. Социјализацијата е остварување на интеракција со другите, а емоциите се врската помеѓу луѓето, средината, животните ситуации и имаат адаптивна функција, затоа што тежнеат да воспостават рамнотежа помеѓу живите суштества и светот.
Кај надарените деца се појавуваат најразлични потреби како резултат на интерреакцијата помеѓу факторите од социјалната средина во која се вклучени: семејството, училиштето, културата и потреби кои се појавуваат како резултат на личноста на надарените.
Постојат голем број на социо-емоционални проблеми кои го попречуваат секојдневното и нормално функционирање на надарените ученици. Следната табела ја нагласува интелектуалната личност и атрибутите кои ги карактеризираат надарените. Овие карактеристики можат да бидат доста силни атрибути, но исто така можат да предизвикаат и потенцијални проблеми поврзани со нив.
Надарените деца во училиште имаат специфични потреби кои доколку не бидат задоволени и стручно третирани од страна на образовниот систем може да доведат до низа проблеми, како на пример: повлекување во себе, фрустрации, хиперактивност итн.
Самата комбинација на овие карактеристики може да резултира со следното однесување и појава на социо-емоционални проблеми доколку надарените не се третираат професионално, стручно и правилно.
- Нерамномерен развој – дисхармоничен или асинхроничен развој;
- Персонални односи – поставување на комплексни и комплицирани правила па така често наидуваат на препреки од кои се фрустрираат;
- Прекумерна самокритика – создавање на идеалистички слики и доживување на себеси како да се под идеалистичките очекувања;
- Перфекционизам – перфекционизмот кај надарените во комбинација со емоционалниот интензитет, води многу надарени деца да имаат нереално високи очекувања од себеси;
- Избегнување на преземање на ризик – избегнување на потенцијалните проблеми, а со тоа и избегнување на преземањето на ризик за нивно решавање;
- Мултипотенцијалност кај надарените – може да создаде проблеми кај семејството како и дилеми за тоа кога треба да се донесе одлука за изборот на кариерата, а со тоа и појава на социо-емоционални проблеми кај единката.
Не сите проблеми со кои се среќаваат надарените деца се резултат на нивната сопствена личност, на нивните карактеристики или однесување. Тие може да бидат соочени со недостиг на разбирање, со незаинтересираност, со непријателство од страна на другите луѓе во општествената средина. Тоа често може да доведе до појава на негативни чувства и на социо-емоционални проблеми кај надарените.
Кога ќе се појават некакви проблеми кај надареното дете, доколку родителите немаат доволно информации и имаат недостаток на поддршка за соодветно воспитување на нивните надарени деца тогаш проблемите само се зголемуваат и ја задушуваат надареноста кај детето
♦ Училиште, нормативи, култура ♦
Надарените деца во училиште имаат специфични потреби кои доколку не бидат задоволени и стручно третирани од страна на образовниот систем може да доведат до низа проблеми, како на пример: повлекување во себе, фрустрации, хиперактивност итн.
♦ Очекувања од другите ♦
Надарените деца, особено оние кои се покреативни, често ги кршат правилата на традицијата, ритуалите, монотоните облици на однесување. Ваквото однесување брзо предизвикува непријатност од страна на другите. Бидејќи надарените деца се чувствителни на таквите непријатности, таа состојба може да доведе до емоционалната сензитивност.
♦ Односи со семејството ♦
Влијанието на семејството е од особено значење за развојот на социјалната и емоционалната компетентност кај надарените. Кога ќе се појават некакви проблеми кај надареното дете, доколку родителите немаат доволно информации и имаат недостаток на поддршка за соодветно воспитување на нивните надарени деца тогаш проблемите само се зголемуваат и ја задушуваат надареноста кај детето.
Улогата на стручните служби, семејството и на општеството е да ги заштитат надарените, но и да ги уверат дека тие имаат доволно внатрешна сила да ја користат во служба на нивниот сеопфатен развој.
