Долго време се сметаше дека некаде помеѓу пет и шест проценти од децата имаат нарушување на вниманието и хиперактивност (АДХД). Но, во пракса бројките се често повисоки. Американскиот центар за контрола и превенција на болести процени преваленца од 11,4 проценти кај децата во 2022 година.
Шведскиот одбор за здравство и социјална заштита известува дека во 2022 година 10,5 отсто од момчињата и шест отсто од девојчињата добиле дијагноза АДХД, што е 50 отсто зголемување од 2019 година. Одборот предвидува дека стапките ќе достигнат до 15 отсто за момчиња и 11 отсто за девојчиња.
Кои би можеле да бидат причините за неверојатниот пораст? Еве осум можни причини, од кои многу се преклопуваат и меѓусебно делуваат.
- Повеќекратни дијагнози поставени кај иста личност
Претходно, на докторите им беше препорачано според дијагностичките прирачници и обуката, да ги ограничат дијагнозите кај поединецот на најистакнатата и да не поставуваат одредени комбинации на дијагнози – на пример, аутизам и АДХД. Денес, во секторот за ментално здравје е препорачливо и вообичаено да се постават онолку дијагнози колку што е потребно за смислено да се опишат и покријат симптомите и предизвиците на една личност.
Во многу општества, АДХД е многу помалку стигматизиран отколку порано. Лекарите имаат помалку сомнежи околу поставување дијагноза, а оние кои ја добиваат се чувствуваат помалку стигматизирани. За се повеќе луѓе, АДХД има помалку негативни конотации и станува природен дел од идентитетот на луѓето
- Зголемено знаење и свесност кај професионалците
Денес постои нова генерација на професионалци кои работат во службите со поголема свесност и знаење за АДХД. Ова доведе до порано откривање и дијагностицирање на АДХД, особено во претходно занемарените групи, како што се девојчињата и жените, но и кај возрасните воопшто.
- Намалена стигма
Во многу општества, АДХД е многу помалку стигматизиран отколку порано. Лекарите имаат помалку сомнежи околу поставување дијагноза, а оние кои ја добиваат се чувствуваат помалку стигматизирани. За се повеќе луѓе, АДХД има помалку негативни конотации и станува природен дел од идентитетот на луѓето.
Денес постои нова генерација на професионалци кои работат во службите со поголема свесност и знаење за АДХД. Ова доведе до порано откривање и дијагностицирање на АДХД, особено во претходно занемарените групи, како што се девојчињата и жените, но и кај возрасните воопшто
- Модерното општество поставува повисоки барања за когнитивни вештини
АДХД не е болест, туку дисфункционална комбинација на когнитивни особини кои постојат на пофункционални нивоа дури и во општата популација, како што се „контролата на вниманието“ (концентрација) и вештините за организација и саморегулација. Модерните општества се брзи и комплексни, поставувајќи високи барања на овие когнитивни особини. Затоа, луѓето со пониски од просечните вештини во овие клучни когнитивни области почнуваат да имаат потешкотии да се справат со секојдневните барања и може да добијат дијагноза за АДХД.
- Поголеми очекувања за здравјето и перформансите
Очекувањата на луѓето за нивните и туѓи перформанси и здравје растат. Таканаречената „социјална основа“ на просечно здравје и перформанси денес е повисока. Затоа, луѓето може да изразат загриженост за сопственото и за туѓото функционирање многу порано и почесто, и може да претпостават дека АДХД може да биде објаснувањето.
- Промените во училиштата доведоа до тоа повеќе ученици да се соочуваат со потешкотии
Училиштата поминаа низ значајни промени во начинот на кој предаваат, како што се дигитализацијата и воведувањето повеќе учење базирано на проекти и групи, како и многу повеќе самонасочено учење.
Овие промени доведоа до помалку јасна средина за учење, вклучително и зголемени барања за мотивација на учениците и нивните когнитивни вештини, фактори кои може да им го отежнат успехот на учениците дури и со само неколку особини на АДХД. Тоа, исто така, предизвика училиштата да упатуваат повеќе ученици за кои се сомневаат дека имаат АДХД на проценка.
- Креаторите на политиките даваат приоритет на оценувањето
Политичарите во многу земји се обидоа да се справат со порастот на дијагностички стапки главно преку овозможување поголема достапност на дијагностичките проценки, за луѓето да не мораат долго да чекаат за да добијат дијагноза.
Иако ова е разбирливо, тоа го зголемува бројот на поставени дијагнози и не се фокусира на избегнување на дијагнозите, на пример, преку подобрување на начинот на кој се подучуваат децата, подобрување на работните места за да станат попријателски за невродивергентни лица и нудење поддршка без да се бара човекот да има дијагноза.
- Дијагнозата гарантира пристап до поддршка и ресурси
Во повеќето општества, услугите се конструирани така што само клиничката дијагноза гарантира пристап до поддршка и ресурси. Честопати тоа е единствениот начин луѓето и нивните семејства да добијат поддршка.
Генерално, не се прави многу за луѓето без дијагноза, бидејќи давателите на услуги не добиваат надомест и затоа помалку се обврзани да преземат акција. Затоа, поголема е веројатноста луѓето на кои им е потребна поддршка активно да бараат дијагноза. А експертите се посклони да им помогнат давајќи им дијагноза, дури и ако лицето не ги исполнува целосно дијагностичките критериуми за АДХД – феномен наречен „дијагностичко унапредување“. (The Conversation)
