ПИШУВА: Прим. д-р Благица Манчева
педијатар – пулмоалерголог
♦♦♦♦♦♦♦
Хиперактивното однесување како и пореметувањето на вниманието (АДХД) е прилично честа состојба кај децата, а апнеата во сон може да биде една од најчестите причини за оваа состојба. Децата со АДХД имаат тешкотии во одржување на внимание, хиперактивно однесување, заборавеност, слаба контрола на реакциите или зголемена импулсивност. Ова значително влијае врз успехот на училиште. Забележан е парадоксален одговор кај деца со апнеи во сон, наместо да бидат поспани како кај возрасните, тие често се хиперактивни. Затоа, децата со симптомите кои укажуваат на АДХД, исто така, треба да подлежат на внимателна проценка на квалитетот на сонот.
Од друга страна, пак, и прекумерната дневна поспаност особено во училишната возраст е еден од сигурните показатели за неквалитетен сон во тек на ноќта и бара понатамошна евалуација, иако е многу поретка состојба отколку кај возрасните.
Дишењето во устата може да биде знак за постоење (или ризик од развој) на апнеа во тек на сон кај децата. Ако носот е постојано или многу често затнат било поради чести инфекти на горните дишни патишта, алергии или анатомски пречки (како што е крива носна преграда), децата дишат на уста. Долготрајното дишење преку устата води до издолжување на лицето со текот на времето и оформување на карактеристичен изглед на лицето на детето што ние педијатрите често го опишуваме како аденоидни фациес, може да е причина за пореметен внес на воздух во тек на сон.
Како компликација на ненавремено препознаена апнеа во сон може да се јават промени во оптеретување на работата на срцето (десносрцево оптеретување), појава на покачен крвен притисок, целокупно пореметување во метаболизмот како што е дијабет, дебелина, покачување на мастите, хормонален дисбаланс – хормонот за раст е со намалени вредности кај овие деца
Од сето погоре опишано може да се заклучи дена клиничката слика за слип апнеа кај децата е премногу разнолична, мали суптилни промени во градбата на горните дишни патишта може да дадат сериозни отстапувања во внесот на кислород особено во малата детска возраст и сериозни отстапувања од нормалниот раст и развој особено во когнитивните функции кај децата. Бројни епидемиолошки студии покажале дека овие деца имаат потешкотии во совладувањето на материјалот во училиште, обично не внимаваат на час, се однесуваат агресивно, отежнати се комуникациите со нивните врсници. Како компликација на ненавремено препознаена апнеа во сон може да се јават промени во оптеретување на работата на срцето (десносрцево оптеретување), појава на покачен крвен притисок, целокупно пореметување во метаболизмот како што е дијабет, дебелина, покачување на мастите, хормонален дисбаланс – хормонот за раст е со намалени вредности кај овие деца.
Начинот како ќе се лекува оваа состојба зависи од причината за истата. Имено ако алергијата на горните дишни патишта е причина за истото се применува соодветна терапија за намалување воспалителната реакција на отокот на носните ходници со соодветни медикаменти (корткостероиди, антихистаминици, антилеукотриени). Доколку честите воспаленија на тонзилите и хипертрофијата на крајниците и аденоидите се причина за истите и по процена на тежината се препорачува хируршко разрешување на проблемот во договор со ОРЛ-озите
Од овде произлегува потреба од повеќетимски приод во препознавање на оваа состојба и соодветно лекување. Во овој тим на лекари вклучени се педијатарот кој го следи севкупното здравје, растот и развојот кај детето, оториноларинголозите кои прават проценка за големината на тонзилите и аденоидите, ендокринолозите – за утврдување на причините на дебелината кај детето, максилофацијалните хирурзи, како и стоматолозите за разрешување на проблемите со забалото или отстапувања во градбата на вилиците, детските невролози – децата со невромускуларни нарушувања, психолози – следење на деца со АДХД, детски кардиолози кои ги следат отстапувањата во работата на срцето и крвниот притисок.
Како се потврдува сомнежот за постоење на ОСА кај деца?
Златен стандард за потврда на оваа состојба кај децата е реализирање на полисомнографија. Современата апаратура за изведување на ова снимање овозможува истото да се реализира во домашни услови заради тоа што децата попријатно се чувствуваат во домашната атмосфера во споредба со престој во болнички услови кој ги вознемирува. За правилно изведување на снимањето ги обучуваме родителите и соработката со нив е од непроценливо значење. При ова се следат бројни параметри како што е нивото на кислород, работата на срцето, движењата на градниот кош, интензитетот на ’рчењето, квалитетот на сонот, постоење на апнеи, нивниот карактер, должина на траење. Севкупната анализа на овие параметри дава проценка за тежината на апнеите во тек на сон кај детето и потреба од соодветен приод во лекувањето на истата.
За следење на состојбата снимањето може да се повтори по одреден временски период, по проценка на клиничарот кој го следи детето.
Како се лекува слип апнеа синдром?
Начинот како ќе се лекува оваа состојба зависи од причината за истата. Имено ако алергијата на горните дишни патишта е причина за истото се применува соодветна терапија за намалување воспалителната реакција на отокот на носните ходници со соодветни медикаменти (корткостероиди, антихистаминици, антилеукотриени). Доколку честите воспаленија на тонзилите и хипертрофијата на крајниците и аденоидите се причина за истите и по процена на тежината се препорачува хируршко разрешување на проблемот- во договор со ОРЛ-озите .
Кај дебелите деца се препорачува намалување на тежината под контрола и режим на ендокринолозите. Промените на вилицата и забалото ги разрешуваат максилофацијалните хирурзи или стоматолозите – протетичари со соодветни усни апликатори.
Во случаи кога хирургијата не може да го разреши проблемот за појава на ОСА, друг ефективен третман е континуиран позитивен притисок на дишните патишта (CPAP). CPAP – машините вклучуваат носење маска над носот за време на сон која е во склоп на машина која го носи воздухот низ носните ходници и во дишните патишта. Овој воздушен притисок ги одржува отворени дишните патишта и му овозможува на детето нормално да дише за време на спиењето.
Кај децата со невромускулни болести со повторливи полисомнографски иследувања се прави проценка на оптималното време кога да се советува започнување на потпомогнато дишење во тек на сон.
ПОВЕЌЕ ОД ИСТИОТ АВТОР, ПРИМ. Д-Р БЛАГИЦА МАНЧЕВА:
