ПИШУВА: Прим. д-р Благица Манчева
педијатар – пулмоалерголог
♦♦♦♦♦♦♦
Што е синдром на опструктивна ноќна апнеа?
И кај децата и кај возрасните во тек на спиење може да се случи краткотраен престанок на дишењето (на латински apnea) заради делумно или целосно стеснување на горните дишни патишта. Овој краткотраен престанок на дишењето кој се повторува во тек на спиење доведува до недоволен внес на кислород и покренува најразлични механизми на метаболни оштетувања во детскиот организам кој е особено вулнерабилен на овие промени во раното детство (првите 6 години од животот) заради најинтензивен раст и развој во овој период.
Децата со повисок ризик за манифестација на апнеа во сон според етиолошката причина се групирани во три поголеми групи – во првата се деца со зголемени крајници и/или аденоиди, во втората група се деца со прекумерна телесна тежина (дебели/обезни) и во третата се деца со изразени или дискретни аномалии во градбата на лицевите структури (мала вовлечена вилица или високо непце, проблеми со забалото), со генетски наследни болести кои се карактеризираат со слабост на мускулатурата и/или проблеми во инервацијата на истата (церебрална парализа, мускулна дистрофија, Даунов синдром)
Од овде произлегува потребата да се сврти вниманието кај лекарите и родителите за оваа состојба кај децата, нејзино рано препознавање, проценка на тежината на истата и спречување на развој на сериозни компликации. Вообичаено кога се зборува за оваа состојба асоцијациите се дека се случува кај возрасните кои се дебели, назначено ’рчат при спиење или е назначено спиењето преку ден. Кај децата клиничката презентација е сосема различна, понекогаш дури непрепознатлива, додека епизодите на апнеи да се толку чести да доведе до состојба на хипооксија, односно намален дотур на кислород, а мозокот е најосетлив на оваа состојба.
Кои деца се со поголем ризик за слип апнеа?
Децата со повисок ризик за манифестација на апнеа во сон според етиолошката причина се групирани во три поголеми групи – во првата се деца со зголемени крајници и/или аденоиди, во втората група се деца со прекумерна телесна тежина (дебели/обезни) и во третата се деца со изразени или дискретни аномалии во градбата на лицевите структури (мала вовлечена вилица или високо непце, проблеми со забалото), со генетски наследни болести кои се карактеризираат со слабост на мускулатурата и/или проблеми во инервацијата на истата (церебрална парализа, мускулна дистрофија, Даунов синдром).
Најчеста причина за опструктивна ноќна апнеа се зголемените крајници и аденоиди. Поголем број на деца со хипертрофија на тонзилите и на аденоидната вегетација кога се будни немаат потешкотии со дишењето (освен што држат уста отворена – дишат преку уста), но во сон заради намалување тонусот на мускулите одговорни да обезбедат проодност на дишните патишта се случува блокада на истите, отежнат е проток на воздухот, пореметено е дишењето што води до намален внес на кислород во организмот. Најчеста причина за зголемување на крајниците се инфектите на горните дишни патишта при кои заради отокот се потенцираат знаците на ’рчење и отежнат внес на воздух.
Краткотрајниот престанок на дишењето кој се повторува во тек на спиење доведува до недоволен внес на кислород и покренува најразлични механизми на метаболни оштетувања во детскиот организам кој е особено вулнерабилен на овие промени во раното детство (првите 6 години од животот) заради најинтензивен раст и развој во овој период
Кои симптоми и знаци, промени кај детето упатуваат дека се случува пореметување на дишењето во тек на сон?
Од тука и произлегуваат потешкотиите и дилемите дали кај сите деца со зголемени крајници или кои поназначено ’рчат во сон треба да се размислува за постоење на слип апнеа?
Потребно е родителите со особено внимание да го следат однесувањето и промените кај своето дете во тек на спиење. Основен и главен симптом кој е звучен феномен и најмногу се забележува е ’рчењето (чујно дишење) кое се манифестира дури кај 27% од децата (’рчат повремено или кога имаат инфекција на горните дишни патишта, а тоа е околу 7-12% од децата), но кога ’рчењето се повторува (почесто од 3 дена во неделата), или е континуирано присутно треба да ги загрижи родителите.
Поголем број на деца со хипертрофија на тонзилите и на аденоидната вегетација кога се будни немаат потешкотии со дишењето (освен што држат уста отворена – дишат преку уста), но во сон заради намалување тонусот на мускулите одговорни да обезбедат проодност на дишните патишта се случува блокада на истите, отежнат е проток на воздухот, пореметено е дишењето што води до намален внес на кислород во организмот
Друг многу значаен симптом е дали детето прави прекини во дишењето, колку долго траат овие прекини (од неколку секунди до минути) и дали истите водат до чести будења и вознемиреност кај детето. Овие деца често се будат со плач и вознемиреност која родителите често не можат да си ја објаснат зошто нивното дете има „ноќни кошмари“, а причината за истите е недоволен внес на кислород.
Друга поневообичаена клиничка манифестација е обилно потење во тек на спиење што се должи на зголемена мускулна активност за обезбедување на доволен внес на кислород. Овие деца заземаат невообичаени положби во кревет (ја зафрлаат главата кон назад со цел да ги држат колку што е повеќе возможно отворени горните дишни патишта), знаат да имаат екстремно немирен сон, да ја менуваат положбата на телото во текот на ноќта (се вртат, понекогаш завршуваат и на под). Понагласени се респираторните движења на градниот кош – родителите знаат да го опишат како градите му скокаат или стомачето го вовлекува, а сето оваа заради потпомагање со истите за да се совладаат пречките при внес на воздух низ горните дишни патишта.
Кај овие деца се јавува повторно мокрење во текот на ноќта (enuresa nocturna) најчесто после воспоставена контрола на свинктерите (престанок на мокрење во тек на ноќта).
Многу често сите овие погоре опишани промени во тек на спиење кај децата поминуваат незабележани од родителите ако детската соба е одалечена од родителската.
Следењето на кривата на раст (тежински и висински) се практикува при секој преглед кај лекарот кој го следи здравјето на вашето дете. Отстапувањето во тежинскиот и висинскиот раст во состојба кога детето има нормална и разновидна исхрана може да укаже на проблеми во текот на спиењето и да е еден од знаците за сериозни проблеми во тек на сон.
(Продолжува)
