ПИШУВА:
Прим. д-р сци. Климент Матоски,
педијатар во пензија
♦♦♦♦♦♦♦
ВИТАМИН Д – ЗАБЛУДИ И ВИСТИНИ (2)
Ако се очекува со овој витамин-хормон да биде задоволен организмот, а е најнеопходен во фаза на раст и развој, како што е кај децата, особено и посебно во доенечкиот период, тогаш МОРА да се имаат предвид спомнатите услови за стварање во кожата. Овде ќе додадам дека покрај спомнатите „надворешни“ услови, голема улога има пигментираноста (обоеноста) на кожата. Некои деца имаат многу БЕЛА кожа (со помала количина пигмент), а други пак имаат поцрна или дури и ЦРНА (раса). Науката потврдила дека ултравиолетовите зраци многу полесно делуваат врз белата, отколку врз црномурестата или црната – пигментирана кожа.
Научниците утврдиле дека за да не се случи болест (рахитис) заради недостаток од витамин Д, како заштитна (профилактичка) дневна доза се потребни околу 400 интернационални единици
Да потсетам, на пример, дека луѓето со помалку пигментирана (бела) кожа, дури и при кратка изложеност на сонце, добиваат изгореници. За ралика од нив, црните, црномурестите луѓе, дури и при значително подолго време на изложеност на сонце, добиваат многу малку или воопшто не добиваат изгореници. Но, од друга страна пак, ова значи дека кај „белите“, продукцијата на витаминот Д е значително поголема. Заради тоа, научниците долго време биле во недоумици – зошто кај афричките деца наоѓале поголема застапеност на рахитис, за разлика на пример, од нордиските (бели) деца.
Во оваа насока, научниците Beckameier, Macht, Anderson, Bell, Loamis и други утврдиле дека за да не се случи болест (рахитис) заради недостаток од витамин Д, како заштитна (профилактичка) доза се потребни околу 400 интернационални единици. Една ИЕ е еквивалент на 0,025 милиграми од витаминот, односно 1 милиграм чист витамин Д се изразува со 40.000 ИЕ (интернационални единици). Колку за споредба, во 1 грам квалитетно рибино масло (од бакалар) (oleum jekoris azeli), има само 85 ИЕ.
Конечно, се наметнува заклучокот дека за да биде во кожата синтетизирана заштитничката (профилактична) дневна доза (принципиелно околу 400 ИЕ) кај „бело“ дете, неопходни се најмалку три часа изложеност на кожата на лицето (отприлика околу 20 квадратни сантиметри) на директно сонце. Притоа, како што веќе спомнав, сончевите зраци се неефикасни ако минуваат низ облаци, смог, магла, во сенка, и слично. Убаво е да се знае дека тие се дури и поефикасни ако се рефлектирани од снег, мраз, вода (море особено), но и распрскани перјасти облаци на небото. Вештачките ултравиолетови зраци (кварц ламби) подлежат на истите правила, а се и многу контрадикторни ако се користат во оваа насока.
Мала е веројатноста дека може организмот (особено на децата) да биде заштитен од последиците од недостаток на овој витамин, по природен пат. Ова најмногу важи за најмладите, посебно доенчињата и малите деца, но и за некои други категории (доилки, разни заболувања, пореметување во ресорпцијата (преминување во цревото), состојби на енормно губење или зголемени потреби, менопауза – старост…
Значи, повторно се навраќам на НЕОПХОДНОСТА од додавање вештачки, готов препарат од овој витамин. Причина – малата веројатност дека може организмот (особено на децата) да биде заштитен од последиците од недостаток на овој витамин, по природен пат. Ова најмногу важи за најмладите, посебно доенчињата и малите деца, но и за некои други категории (доилки, разни заболувања, пореметување во ресорпцијата (преминување во цревото), состојби на енормно губење или зголемени потреби, менопауза – старост и уште многу друго.
Тука настанува и најголемата збрка и збунетост и тоа не само кај родителите ами и кај лекарите. На фармацевтскиот пазар постојат голем број готови препарати од овој витамин. За жал, главниот проблем е различната содржина (број на ИЕ во 1 милилитар) меѓу различните производители. Од друга страна, постојат повеќе форми на препаратот – капки, перли, масла, па и во вид на инјекции. Едни се во вид на воден, а други маслен раствор. Мора да се знае дека сите имаат различен „полуживот“ на целосната ефикасна активност на витаминот.
Најчесто се користи готовиот природен препарат – Витамин Д – биохемиска супстанца cholecalciferol, познат како Витамин Д3. Има исклучително животинско потекло. Не е растворлив во вода ами како маслено – водена емулзија. Она што скоро и да не се нагласува, а е многу важно, иако можеби новите технологии се трудат да го намалат овој проблем, е дека после три недели губи половина од својата ефикасност, после 6 недели губи 4/5, а после 6 месеци скоро девет десетини (податоциве се од периодот пред 2000 година, кога ја обработував оваа проблематика). Кај исклучително маслените раствори, за среќа, состојбата е значително поповолна, но и за нив, БИТЕН фактор е времето изминато од моментот на производството како и од условите на транспорт и чување.
Најбитни, најчесто и единствени хранителни продукти во доенечкиот период се мајчиното млеко или некое друго млеко. Ова особено во тек на првото полугодие, период кој пак се карактеризира со најбурен и најбрз раст и развој на организмот во целост. Тоа значи дека токму тогаш има и најголема потреба од овој витамин, покрај другото. Оттука и најголемиот ризик од релативен, а некогаш дури и апсолутен недостиг, што пак има сериозна опасност од рахитис – состојба со многу богата симптоматологија, покрај онаа поврзана со коскениот систем.
За крај, мора да се нагласи дека, пак во зависност од многу фактори, МАЈЧИНОТО МЛЕКО (од жена), содржи скоро ТРИ ПАТИ ПОВЕЌЕ витамин Д од обичното кравјо млеко. Поинаква е состојбата ако бебето се храни со некоја од млечните формули (адаптирано кравјо млеко). Во тие млека, во зависност од производителот, покрај другото, има и додаток од готов витамин Д (нагласено во декларацијата).
Сепак, ова не значи дека на доенчето не треба да му се додава плус готов препарат. За дозата која ќе му се додава, треба да одлучи педијатарот кој го следи неговиот раст и развој. Секое дете е случај за себе и пристапот мора да биде индивидуален.
