ПИШУВА:
Проф. д-р Дејан Докиќ,
специјалист пулмоалерголог
претседател на Македонското здружение за алергологија и клиничка имунологија (МЗАКИ)
♦♦♦♦♦♦♦
Пушењето останува една од водечките причини за болести и предвремена смрт што може да се спречат во светот. И покрај кампањите за подигање на јавната свест и широката достапност на алатки за откажување, милиони луѓе продолжуваат да пушат. Штетните ефекти од пушењето не ги зафаќаат само белите дробови, туку влијаат на речиси секој орган во телото. Додека електронските алтернативи како IQOS и е-цигарите се продаваат како побезбедни опции, растечките докази покажуваат дека тие се далеку од безопасни.
Најдобро документирана последица од пушењето е ракот на белите дробови, кој првенствено е предизвикан од долготрајна изложеност на чад од тутун. Но, пушењето е исто така главен фактор на ризик за срцеви заболувања, мозочен удар, хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ), рак на мочниот меур и рак на панкреас, меѓу другите
Колку е штетно пушењето за човечкиот организам?
Традиционалниот чад од цигари содржи над 7.000 хемикалии, вклучувајќи најмалку 70 познати канцерогени. Кога некое лице пуши, токсичните супстанции влегуваат во белите дробови, а потоа се шират преку крвотокот до секој орган. Најдобро документирана последица е ракот на белите дробови, кој првенствено е предизвикан од долготрајна изложеност на чад од тутун. Но, пушењето е исто така главен фактор на ризик за срцеви заболувања, мозочен удар, хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ), рак на мочниот меур и рак на панкреас, меѓу другите.
Пушењето ги оштетува крвните садови, го зголемува крвниот притисок и го поттикнува создавањето на плаки во артериите, значително зголемувајќи го ризикот од срцев удар и мозочен удар. Исто така, го ослабува имунолошкиот систем и го нарушува снабдувањето со кислород низ целото тело. Кај бремените жени, пушењето може да резултира со спонтан абортус, ниска родилна тежина и проблеми со развојот кај доенчињата. Дури и пасивното пушење е опасно, особено за децата и луѓето со астма или кардиоваскуларни состојби.
Методи за откажување од пушење
Прекинувањето од пушење е тешко бидејќи никотинот е супстанца што предизвикува голема зависност. Сепак, постојат различни ефикасни методи – и медицински и немедицински – кои можат да им помогнат на луѓето да престанат да пушат.
Традиционалниот чад од цигари содржи над 7000 хемикалии, вклучувајќи најмалку 70 познати канцерогени. Кога некое лице пуши, токсичните супстанции влегуваат во белите дробови, а потоа се шират преку крвотокот до секој орган
- Методи базирани на лекови:
- Никотинска заместителна терапија (NRT): Вклучува фластери, гуми за џвакање, таблети за шмукање, инхалатори и спрејови за нос кои ги намалуваат симптомите на апстиненција со обезбедување контролирана доза на никотин.
- Лекови на рецепт: Како што се варениклинот (Шантикс) и бупропионот (Зибан), кои ја менуваат хемијата на мозокот за да ги намалат желбите и пријатните ефекти на никотинот.
- Стратегии за однесување и начин на живот:
- Когнитивна бихевиорална терапија (CBT): Помага во идентификувањето а потоа и менувањето на мислите и однесувањата што го предизвикуваат пушењето.
- Групи за поддршка: Охрабрувањето од врсници преку заедници во живо или онлајн заедници може да ја зголемат мотивацијата и одговорноста на оние што сакаат да се откажат од пушењето.
- Медитација: Практиките на длабоко дишење, медитација или јога можат да помогнат во менаџирањето на стресот и намалувањето на желбата за пушење.
- Вежбање: Физичката активност не само што го подобрува здравјето, туку може да ги намали и желбите и симптомите на апстиненција.
- Прилагодувања на исхраната: Избегнувањето алкохол, кофеин и одредена храна што може да предизвика желба за пушење честопати е корисно.
Пушењето ги оштетува крвните садови, го зголемува крвниот притисок и го поттикнува создавањето на плаки во артериите, значително зголемувајќи го ризикот од срцев удар и мозочен удар. Исто така, го ослабува имунолошкиот систем и го нарушува снабдувањето со кислород низ целото тело
- Алтернативни терапии:
- Хипнотерапија: Некои пушачи наоѓаат успех со хипноза за да ги намалат или елиминираат желбите.
- Акупунктура: Може да помогне во ублажување на симптомите на апстиненција кај некои луѓе.
- Апликации и дигитални алатки: Многу бесплатни и платени апликации обезбедуваат дневна поддршка, следење и потсетници за да се остане без цигари.
Вистината за IQOS и електронските цигари
Електронските цигари (е-цигари), пенкалата за вејпинг и производите од тутун што се загреваат како IQOS често се продаваат како побезбедни алтернативи на традиционалното пушење. Иако тие можат да ги изложат корисниците на помалку токсични супстанции од обичните цигари, тие не се без ризик.
Кај бремените жени, пушењето може да резултира со спонтан абортус, ниска родилна тежина и проблеми со развојот кај доенчињата. Дури и пасивното пушење е опасно, особено за децата и луѓето со астма или кардиоваскуларни состојби
На пример, IQOS го загрева тутунот наместо да го гори. Иако ова го намалува создавањето на катран и некои штетни хемикалии, сепак испорачува никотин, заедно со други потенцијално штетни супстанции. Студиите покажаа дека емисиите на IQOS содржат формалдехид, ацеталдехид и акролеин – хемикалии што можат да го оштетат белодробното ткиво и кардиоваскуларниот систем.
Најдобриот избор за здравјето е целосно прекинување на сите форми на употреба на никотин и тутун. Јавната свест, во комбинација со лична решителност и професионална поддршка, е клучот за надминување на оваа навика што го загрозува животот
Слично на тоа, течностите за вејпинг што се користат во е-цигарите често содржат никотин, ароми и други адитиви. Некои хемикалии за ароматизација, како што е диацетил, се поврзани со тешки белодробни заболувања. Дополнително, постои растечка загриженост за „повреда на белите дробови поврзана со вејпинг“, особено од производи на црниот пазар. Истражувањата, исто така, сугерираат дека вејпингот може да го зголеми ризикот од зависност, особено кај младите луѓе кои инаку можеби не би пушеле.
Една критична загриженост е тоа што многу корисници ги сметаат овие производи за безбедни и затоа ги користат почесто или почнуваат на помлада возраст. Ова може да доведе до зависност од никотин, а во некои случаи и до транзиција кон традиционално пушење.
Заклучок
Пушењето, без разлика дали преку традиционални цигари или електронски уреди како IQOS, носи значителни здравствени ризици. Иако електронските производи може да ја намалат изложеноста на одредени токсични хемикалии, тие сепак претставуваат опасност и можат да доведат до зависност од никотин. Престанокот со пушење е предизвикувачка, но остварлива цел. Користењето комбинација од лекови, стратегии за однесување и поддржувачки терапии значително ги зголемува шансите за успех. На крајот на краиштата, најдобриот избор за здравјето е целосно прекинување на сите форми на употреба на никотин и тутун. Јавната свест, во комбинација со лична решителност и професионална поддршка, е клучот за надминување на оваа навика што го загрозува животот.
