ПИШУВА: Проф. д-р Марина Крстевска – Константинова,
педијатар – ендокринолог
Дијабетесот претставува огромна проблематика
Постојат многу типови на дијабетес, а во детската возраст е најчест дијабетес тип 1, иако се појавуваат и други типови на дијабетес, како што е MODY – дијабетесот (Maturity onset diabetes of the young), кој се карактеризира со пониски вредности на гликемија, односно на шеќер во крвта, кој може да се регулира и со таблети и е карактеристичен по тоа што се јавува кај повеќе членови од семејството, може да биде присутен кај родителите, кај баба и дедо и кај други членови.
Постојат шест типови на MODY-дијабетес. Во поново време се јавува моногенетскиот дијабетес, кој се наследува преку само еден ген, со мутација на еден ген. Исто така, имаме дијабетеси коишто се јавуваат поради пореметување заради други болести, на пример, дијабетес поради цистична фиброза каде што имаме заболување на панкреасот, во меѓувреме страдаат и клетките на панкреасот што произведуваат инсулин, така што и тие се лекуваат со инсулин. Исто така, имаме и деца коишто се на терапија за онколошки заболувања и кои во текот на таа хемотерапија може да развијат дијабетес заради токсичноста на лековите коишто ги примаат.
Дијабетес тип 1 – најчест тип на дијабетес кај децата
Најчестиот тип на дијабетес кај децата е дијабетес тип 1 или како што порано се нарекувал јувенилен дијабетес. Тоа е, всушност, една состојба каде што панкреасот престанува да лачи инсулин заради деструкција на бета клетките. Тие се нападнати од антитела, коишто се јавуваат во организмот долго време пред да се појави болеста, но во повеќе студии е истражувано и видено дека нема кост-бенефит ако се прави скрининг за тие деца затоа што и да се откријат деца коишто имаат антитела и пред да се појави болеста, засега нема некоја ефикасна терапија која би ги уништила тие антитела и би го спречила појавувањето на дијабетес тип 1.
Детето јаде многу, а слабее
Дијабетес тип 1 се дијагностицира многу лесно, со земање на крв за мерење на вредноста на шеќерот и со испитување на урината, каде што вообичаено се детектира шеќер во урината, а ако имаме и компликација, тогаш се наоѓаат и кетони во урината. Главни симптоми на кои треба сите да обрнат внимание, и лекарите, и родителите, и тие што ги негуваат децата во градинките затоа што имаме многу мали деца и по 11 месеци или 1 година стари, коишто одат во градинка, исто како и учителките во школите – може да забележат дека тие деца често одат во тоалет, многу мократ, исто така, пијат многу вода, а забележливо е дека иако многу јадат, слабеат.
Дијабетична кетоацидоза
Исто така, може да се јави и пореметување кое е акутна компликација и се вика дијабетична кетоацидоза заради покачување на вредностите на шеќерот во крвта и заради тоа што клетките во организмот не можат да ја употребат гликозата од храната и мора да се разградуваат други материи и ткива за да се исхрани организмот, како што се мастите за да може да функционира мозокот. На мозокот му треба храна, така што се разградуваат други материи и заради разградување на тие масти настануваат кетотела, кои се излачуваат во крвта и во урината и настанува една компликација со високо ниво на шеќер која се вика кетоацидоза, дијабетична кетоацидоза. Многу често децата доаѓаат во таква состојба бидејќи не се препознаени порано.
Најчест тип на дијабетес кај децата е дијабетес тип 1 или како што порано се нарекувал јувенилен дијабетес. Тоа е, всушност, една состојба каде што панкреасот престанува да лачи инсулин заради деструкција на бета клетките
Нашиот главен акцент е некако да успееме да ги предупредиме сите овие лица коишто се бават со деца да ги препознаат раните знаци за да не дојде до оваа компликација, иако многу често ја имаме и е опасна по живот, може да заврши летално. Се лекува многу интензивно, излекувањето трае долго, 48 часа, а притоа може да се јави и една многу тешка компликација, едем на мозокот, кога добива детето грчеви и кога може да западне во кома, да оди на интензивна нега, да се постави на респиратор… Станува збор за многу тешка компликација па затоа апелираме да се открие рано. Симптомите веќе ги набројав: зголемено мокрење, зголемено јадење, а детето не се поправа, жед, детето станува навечер или мокри во гаќи преку ноќта… Се јавува и кај малите деца, но кај бебињата е многу потешко да се забележи, а знаци може да бидат честото менување на пелени, ако детето нонстоп бара да цица (доколку цица), или ако често бара вода ако е годиначе или двегодишно…
Дијабетесот ќе расте во наредните години
Нешто што е многу изненадувачки факт за нас е што оваа 2018 година, во првата половина на годината, за првите шест месеци, имаме ист број на пациенти колку што имавме за цела 2017 година! Тоа е алармантно, бројката од минатата година се дуплираше. Ние не знаеме што е причината за тоа, тешко е да се даде одговор. Тука е генетската етиологија, во семејството постојат членови со дијабетес, исто така може да биде и вирусна етиологија, некој вирус којшто претставува тригер фактор, односно откочувач на тој автоимун процес, може да бидат причина и некои хемиски супстанции… Уште не сме сигурни што е вистинската причина, но проекцијата е дека дијабетесот многу ќе порасне во наредните години, и тоа не само детскиот, туку и кај возрасните. Тоа е еден глобален тренд на пораст на дијабетесот и би требало сите да бидат свесни и внимателни за навреме да ги откријат децата затоа што многу едноставно се дијагностицира. Не треба да прават генетско тестирање веднаш, тоа го правиме ние, доволно е да ги забележат симптомите кои ги набројавме и да ни го упатат детето. Па дури и малку да се сомневаат, да не се сигурни, но нешто да ги тера да се посомневаат, да ги упатат кај нас. Првиот чекор е матичниот педијатар, да се направи лабораторија, многу често гледам дека се прават крвни слики, но шеќерот многу поретко се мери, така што би апелирала до сите ако прават крвна слика да направат и мерење на шеќерот во крвта. Шеќерот се гледа и преку испитување на урината. Дијагнозата се поставува многу лесно.
Чести инфекции на кожата и свраб на гениталиите – знак за покачен шеќер
Исто така, треба да се обрне внимание и на појавата на многу чести инфекции на кожата кај децата, кои може да бидат последица на покачениот шеќер. Кај женските деца може да има појава на свраб на гениталиите, се јавуваат и габични инфекции, децата исто така може да се чувствуваат лошо, да повраќаат, да ги боли стомачето, многу често завршуваат на детска хирургија под сомнение за слепо црево, а всушност се работи за кетоацидоза. Кетоните во урината предизвикуваат кај децата лошење, наузеа и тие се чувствуваат лошо и повраќаат. Покрај присуството на кетоните во урината може да забележите и дека детето е дехидрирано, исто така има еден овошен здив кога ќе се приближите до него поради кетоните во крвта, а се јавува и метаболна ацидоза, паѓа PH-вредноста на крвта, а детето може да се жали и на главоболка, може да има едно длабоко забрзано дишење, кое го нарекуваме „кусмалово дишење“, може да има и една хиперемија на лицето, да биде зацрвенето и да не се чувствува добро, да му се врти, да има вртоглавица, да му се лоши… Кај малите деца, пак, е многу тешко да се дијагностицира затоа што тие не може да ви кажат што им е.
(продолжува)
