ПИШУВА:
Катерина Шекеровска – Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Многу е тешко да прегледувате мали пациенти, но истовремено е и предизвик. Треба да знаете како да им пристапите, треба да имате искрен однос, треба да објаснувате што ќе им правите со цел да го завршите прегледот успешно. Понекогаш мисијата е тешка, и мораме да користиме помош од нашите драги соработници, анестезиолози. Но, на крајот сте задоволни од она што го правите бидејќи помагате на едно беспомошно суштество, кое многу често е тажно, плачливо, немирно, агресивно, не соработува или не сака да соработува, а тоа е предизвикот со кој се соочуваме во секојдневната работа“, ќе напише проф. д-р Зоран Трајковски, специјалист по радиологија, во воведот на својата нова книга, насловена „Практична педијатриска радиологија – од симптом до дијагноза“. Токму оваа медицинска книга, посветена на детската популација е повод за интервју со проф. д-р Трајковски, кој зборува за идејата, предизвикот, создавањето и други детали врзани со стручното четиво, кое ќе им биде од особена корист на специјализантите по радиологија, педијатрија, фамилијарна медицина, детска хирургија, хирургија, матични педијатри.
„Практична педијатриска радиологија – од симптом до дијагноза“ – вистинска ризница, богатство за стручната фела, но и воопшто за цела јавност, книга во која практично и пластично од водечки симптом водите кон конечната дијагноза. Ексклузивно издание, илустрирано со многубројни фотографии, цртежи, примери, шеми… Колку долго Ви требаше да го подготвите ова медицинско четиво, кое доаѓа во период кој е навистина сиромашен со вакви дела на македонски јазик?
Проф. д-р Трајковски: Идејата е стара 13-14 години. Целата приказна почна многу интересно кога најдов едни стари пожолтени листови со истиот наслов и концепција, дефинирани поглавја, ставени на хартија и пополнето барање до некое Министерство да се помогне со издвојување на средства за негово објавување. Тогаш ме одбија со некакво образложение дека не финансираат учебници, книги. Малку зачуден, а повеќе изнервиран ги имав зафрлено тие листови некаде во домот, па сега ги најдов случајно додека барав нешто сосема друго.
Книгата е концепциски униформна освен две поглавја кои навидум излегуваат од концептот, но се поврзани со материјата, а тоа се интервентните постапки и психолошкиот пристап спрема детето како пациент
Додека ги разгледував тие пожолтени листови, кај мене беше еден пријател, кој се заинтересира за што се работи и откако му објаснив одговори дека може да ми помогне ако сум расположен да го ставам сето тоа на хартија. Јас имам високи критериуми, му реков дека мојата книга сакам да биде подобра и од американски книги, тој одговори дека нема проблем. Сето ова се случуваше во ноември – декември, една година пред промоцијата. Седнав и почнав да пишувам во јануари, откако се вратив од Америка каде што живее мојот син. Во меѓувреме ми се роди внука и тоа ми даде дополнитен мотив да работам. Интензивно работев 3-4 месеци, го составив најпрво текстот, а потоа имав мал проблем да ги комплетирам сликите… Текстот е јасен и концизен, на 260 страници избрано и синтетизирано искуството од мојата 30-годишна работа, од се што сум прочитал, сите педијатриски книги, најдоброто искуство од држави кои имаат и публицираат вакви книги и од каде што јас го црпам своето искуство, кои секако се американски… – сето тоа созреано во главата уште пред 15-тина години и сега го реализирам. Секој збор измерен, одбран, да звучи македонски, имавме милион конструктивни дискусии со лекторот на книгата. Намерно имаме латинична употреба на еден термин „Imaging“ бидејќи оваа радиологија во современите термини е „Diagnostic imaging“. Зошто „Imaging“? Затоа што има голем продор на современите техники, а тоа се ултразвук, компјутеризирана томографија, магнетна резонанца, ПЕТ скен итн. и тоа е се „Imaging“. Имиџ е слика, претстава за нешто и сл. и нема адекватен термин на македонски јазик.
После тој „Imaging“ – наод каде што се кажани главните карактеристики на одреден ентитет, дали е рентгенска слика, ултразвук, магнетна резонанца итн., се главните клинички симптоми, водечкиот симптом којшто доминира. И од таму потоа како стигнуваме до конечната дијагноза, со која техника, што да употребиме, како најбрзо да стигнеме до дијагнозата…
Новородените отсекогаш биле дијагностички предизвик. Знаете ли зошто? Кога имате 12-13 годишно дете тоа ќе ви каже се, ќе ви ги опише симптомите, каде го боли, колку го боли, што му е… Но, новородено тоа не може да го направи
За кого е пред се наменета Вашата книга? Дали истата може да им послужи и на родителите или тоа само дополнително ќе ја „искомплицира“ работата на докторите?
Проф. д-р Трајковски: Точно прецизно се знае за кого е наменета. За некој кој е во фаза на учење. Специјализанти по радиологија, педијатрија, фамилијарна медицина, детска хирургија, хирургија, матични педијатри. Што се однесува до вториот дел од прашањето… Родителите веќе ја комплицираат работата на докторите со интернетот. Ова е стручна книга, неа ќе ја читаат докторите, а родителите после ќе разговараат со нив.
Кој Ви беше најголемиот предизвик при создавање на книгата или ако претпочитате, кое поглавје го пишувавте со најголемо задоволство?
Проф. д-р Трајковски: Каде што почнува животот. Новородените отсекогаш биле дијагностички предизвик. Знаете ли зошто? Кога имате 12-13 годишно дете тоа ќе ви каже се, ќе ви ги опише симптомите, каде го боли, колку го боли, што му е… Но, новородено тоа не може да го направи. Овде кај нас имаме пациенти кои се прематурчиња родени по 500-600 грама. Знаете дека првото коешто преживеа тежеше 730 грама? Преживеа со невиден ангажман на неонатолозите во интензивна нега. Од 24 часа тие беа 22 часа во болница. Само благодарение на тој нивен невиден ангажман бебето остана живо, порасна тука во болница и си замина дома. Кај овие прематурчиња треба белодробието да работи добро, срцето, стомакот, цревата… – тоа е се незрело, мозочето треба да работи добро, знаете дека таму се секунди во прашање, ако малку не е добра циркулацијата, мозокот ќе се оштети и што сме направиле… Тоа е невиден успех… И за Американците е проблем од 750 грама да направат човек.
Како што велите и во самата книга, „Детето е мал човек, не е копија на возрасен“ и навистина треба да им се верува на децата кога ќе се пожалат на болка. Би сакала да упатиме една порака до родителите да не ги игнорираат кажувањата на децата кога станува збор за каква било болка и да реагираат веднаш.
Проф. д-р Трајковски: Во огромен процент децата се искрени. Они лажат кога ќе потпораснат. Додека се мали се искрени и кога ќе ви кажат дека имаат некаков проблем, навистина имаат. Дури и да лажат, постојат методи, прво родителите ќе ги фатат, ако на пример, кажат дека немале тест, тие ќе се јават на телефон и ќе проверат, ќе ги фатат во лага и може педагошки да делуваат, па потоа ќе се замислат. Меѓутоа кога е во прашање болка во стомакот или главоболка тоа не е како симптом на свиркање во гради или кашлање кои ги слушате. Тука е и вештината и предизвикот.
„Не знам дали можам да одговорам на сите прашања што си ги поставив и постојано си ги поставувам: Дали ова го направив добро? Дали можеше подобро? Дали требаше да постапам поинаку? И секогаш барајќи го постојано најдобриот одговор“. Проф. д-р Перо Петровски, еден од двајцата рецензенти на книгата (покрај акад. Нада Поп-Јорданова) ги цитира овие прашања кои си ги поставувате сами во воведот, притоа давајќи го одговорот, кој е сублимат на целиот Ваш труд вложен во книгата: „Секогаш може подобро, но она што е направено е одлично“.
Проф. д-р Трајковски: Во принцип, тоа се прашања кои вечно си ги поставуваме. Ова е нешто што останува за некој кој ќе биде после мене да го направи подобро од мене. Да поставам јас стандард, критериум за следниот што ќе направи да направи подобра книга од мене, иако рецензентот токму ова го цитира и на крајот кажува дека е одлично направено.
